Kubek gliniany

Pierwsze naczynia pojawiły się mniej więcej 10 tysięcy lat przed naszą erą w Japonii, ale sztuka garncarstwa rozpowszechniła się w krótkim czasie na całym świecie. Obecnie ręcznie wyrabiane, gliniane produkty stanowią wspaniałą alternatywę dla masowo wyrabianych naczyń, jakie są dostępne w supermarketach. Nie tylko są funkcjonalne i wytrzymałe również przyciągają wzrok i mogą stanowić ozdobę każdego domu. Gliniany kubek to nie tylko dobry pomysł na prezent, ale także sprawdzony element wyposażenia każdej kuchni.

Jak powstał pierwszy kubek gliniany? Krótka historia garncarstwa na świecie

Pierwszy gliniany kubek wcale nie powstał na kole garncarskim. Rzemieślnicy brali po prostu bryłkę kliny, a następnie kształtowali ją dłońmi tak, aby otrzymać pożądany kształt. Niestety tak stworzone naczynia były niesymetryczne, a także łatwo się tłukły, ponieważ ściany były nierównej grubości – w jednych miejscach znacznie cieńsze lub w innych.

Pierwsze eksperymenty z kołem garncarskim przypisuje się rzemieślnikom z Mezopotamii na ponad 3 tysiące lat przed naszą erą. Skonstruowali oni mechanizm, który zapewniał obrotowy ruch dysku na którym kładziono bryłę surowca. Dzięki obracaniu formowanego naczynia artysta mógł dokładnie określić jego kształt, a nawet sprawić, że jego ściany we wszystkich miejscach miały dokładnie taką sama grubość. Taki kubek gliniany nie tylko lepiej się prezentował, ale także był bardziej wytrzymały i stabilniejszy. Najprostsze koła garncarskie składały się z drewnianego talerza zawieszonego na nieruchomej głowicy. Talerz był obracany ręcznie, więc cała praca była żmudna i przebiegała powoli.

Kiedy gliniane naczynia pojawiły się na terenie Polski?

Na ziemiach Polski pierwsze wyroby gliniane pojawiły się mniej więcej 5400 lat przed naszą erą. Wykonywano je ręcznie, korzystając z taśm i wałków do gliny, ale oczywiście – bez pomocy koła. Oprócz czystej gliny często wykorzystywano surowiec z dodatkiem składników zwiększających jego wytrzymałość, jak tłuczeń czy piasek. Gotowe, uformowane naczynia wypalano w ognisku, gdzie pod wpływem ciepła mogły stwardnieć i nadawały się do codziennego użytku.

Co istotne już wtedy potrafiono wykonać zarówno cienkie i bogato zdobione formy, jak i grubościenne naczynia wykorzystywane podczas przygotowywania strawy. W Polsce koło garncarskie pojawiło się znacznie później niż na świecie. Pierwsi Słowianie korzystali z niego dopiero w VII w. naszej ery. Było to proste koło wolnoobrotowe, ale pozwalało na wygodne kształtowanie naczyń. Stopniowo koło wolnoobrotowe wyewoluowało w mechanizm szybkoobrotowy dwutarczowy, gdzie talerz był wprawiany w ruch za pomocą koła zamachowego.

Rozkwit garncarstwa na terenie Polski przypadał na XVI w. Wtedy w niemal każdym większym mieście gliniany kubek lub naczynie można było kupić przynajmniej od kilku garncarzy. W samym Krakowie działało ich ponad dwudziestu.

W miarę jak coraz bardziej rozpowszechniała się produkcja fabryczna, wyroby rękodzielnicze traciły na znaczeniu i stawały się niewspółmiernie drogie w porównaniu do łatwo dostępnych ceramicznych wyrobów masowych. Przyjmuje się, że upadek sztuki garncarskiej przypadł na przełom XIX i XX w.

Kubek gliniany obecnie – powrót do tradycji czy ciekawy dodatek do wyposażenia?

Obecnie wyroby gliniane stopniowo wracają do łask. Wyglądają nietuzinkowo, a drobne defekty w wyglądzie jedynie dodają im autentyczności i uroku. Dla wielu osób ma to znacznie większe znaczenie niż idealnie wykonane zastawy produkowane w fabrykach. Gliniane kubki, talerze czy półmiski są pokrywane warstwami ochronnymi (np. szkliwami) zwiększającymi ich wytrzymałość na uszkodzenia. Są to surowce, które mogą mieć kontakt z żywnością i nie są szkodliwe dla człowieka.

Oczywiście wypalanie wyrobów glinianych nie odbywa się już w zwykłym ognisku. Wykorzystuje się w tym celu specjalne piece do ceramiki, które pozwalają na uzyskanie znacznie wyższej, ale jednocześnie stabilniejszej temperatury. Sam proces wypadł trwa wiele godzin, a pieca nie wygasza się bez niezbędnej potrzeby, ponieważ jego ponowne rozgrzanie wymaga ogromnych ilości energii elektrycznej.