Ziołowy Alfabet

Zioła, ziółka, ziółeczka – nasi mali przyjaciele na dobre i na złe. Chcąc przybliżyć ich obraz, a także zastosowanie, zapraszam do pogłębienia wiedzy z zakresu zastosowania ziół poprzez zapoznanie się z cyklem artykułów Ziołowy alfabet. Zebranie ich wszystkich sprawi, że w Twoim domu, kochany Czytelniku, znajdzie się „ładny kawałek wiedzy”, po który będziesz mógł sięgnąć w razie dolegliwości i pomóc sobie oraz swoim domownikom.

Litera A jak…

ALOES ZWYCZAJNY (ALOE VERA)

Aloes zwyczajny to jednoliścienny sukulent mający mięsiste liście, które w większości składają się z wody. Lecznicze właściwości soku aloesowego, zwanego aloną, znane były już od tysiącleci wśród Hindusów, Greków i Rzymian. Do Europy roślina została przywieziona przez Arabów. Dzięki wyjątkowemu bogactwu substancji bioaktywnych aloes ma wiele właściwości prozdrowotnych oraz leczniczych. Sok stosowany bezpośrednio na rany skóry regeneruje i przyspiesza proces gojenia, dlatego może być z powodzeniem używany w takich chorobach jak: oparzenia, zakażone rany czy łuszczyca. W takich przypadkach bardziej skuteczny jest sok lub miazga z liści niż wyciągi wodne. Aloes to najbardziej skuteczny działający i najbogatszy w substancje czynne surowiec przeczyszczający. Stosowany jest zwłaszcza w zaparciach atonicznych, czyli takich, gdy brak jest parcia na zwieracz odbytu. Najczęściej występuje to u osób w podeszłym wieku lub u ludzi otyłych. Dodatkowo aloes działa osłaniająco na błony śluzowe i przyspiesza regenerację tkanek. Związki śluzowe zawarte w aloesie stosuje się z powodzeniem w leczeniu wrzodów żołądka lub dwunastnicy, owrzodzeń jelit, uszkodzenia miąższu wątroby czy przy ogólnym wyniszczeniu organizmu. Bezpieczne są w tych przypadkach wodne wyciągi z aloesu. Stosuje się je również w wielu innych chorobach, ponieważ działają ogólnie bodźcowo, co powoduje wzmacnianie sił obronnych organizmu. Następuje wtedy pobudzenie czynności enzymów ustrojowych, a to w konsekwencji poprawia przemianę materii, przywracając naruszoną równowagę. Można tę roślinę stosować również w przypadku chorób oczu, np. zapalenia spojówek czy zmętnienia ciałka szklistego jako skuteczną terapię wspomagającą leczenie. Preparatów z aloesu nie należy stosować podczas ciąży, przy nadciśnieniu tętniczym krwi, stanach zapalnych nerek i miedniczek nerkowych, a także okrężnicy oraz przy kruchości naczyń krwionośnych i krwawieniach wewnętrznych.

Nalewka aloesowa wzmacniająca organizm

Składniki: 

    • 0,5 kg liści aloesu z rośliny co najmniej 3-letniej,

    • 0,5 kg miodu w płynnej postaci,

    • 0,75 l czerwonego wina wytrawnego.

Sposób przygotowania: 

Liście aloesu zmielić. Dodać do nich pozostałe składniki i mieszać aż do ich połączenia. Przelać do butelki/naczynia z ciemnego szkła, zakręcić i pozostawić na 5 dni w chłodnym miejscu (piwnica, lodówka). Po tym czasie przecedzić przez gazę – nalewka jest gotowa do użycia. 

Przyjmowanie:

Przez pierwszy tydzień – 3 × dziennie po łyżeczce godzinę przed posiłkiem.

W kolejnych tygodniach – 3 × dziennie po łyżce stołowej godzinę przed posiłkiem.

Kuracja powinna trwać od 2 tygodni do nawet 2 miesięcy.

Wskazania:

Osłabienie odporności, wyniszczenie organizmu, choroby układu pokarmowego (wrzody żołądka i dwunastnicy, zaparcia, uszkodzenia miąższu wątroby).

AJOWAN – KMINEK KOPTYJSKI (TRACHYSPERMUM AMMI)

To gatunek pochodzący z południowych Indii, którego uprawę można również prowadzić w warunkach domowych. Łodygi ścina się po dojrzeniu owoców, następnie się je suszy i młóci, wtedy owoce rozpadają się na dwie rozłupki. To właśnie rozłupki są materiałem zielarskim. Zawierają olejki lotne, flawonoidy i kwasy organiczne. Roślina ta jest cenionym afrodyzjakiem oraz ma zastosowanie kulinarne. W jednym z najstarszych systemów leczniczych (w ajurwedzie) roślina ta była stosowana do wyrobu past do zębów oraz maści aromaterapeutycznych. Ajowan ma działanie antybakteryjne, przeciwskurczowe i przeciwgrzybicze. Stosowany jest przy biegunkach, kolkach, stanach zapalnych układu pokarmowego oraz bólach brzucha. Pomaga również przy astmie i artretyzmie. 

ARCYDZIĘGIEL LITWOR (ANGELICA ARCHANGELICA)

Polskie znaczenie łacińskiej nazwy to „anielskie zioło”, a wywodzi się ona z czasów średniowiecznych, w których to przypisywano roślinie specjalną moc ochraniania przed chorobami, odpędzania diabelskich sił, a także przedłużania życia. Jest to roślina dwuletnia o wysokości do 2,5 m, preferująca słoneczne stanowiska oraz wilgotną glebę – i tam najlepiej jej szukać. Arcydzięgiel zawiera olejki lotne, węglowodany, glikozydy i taniny. Surowcem zielarskim jest suszony korzeń. Przy różnego rodzaju bólach i stłuczeniach zastosowanie znajduje olejek pozyskiwany z korzenia. Ma on również działanie łagodzące zapalenie skóry. Na dolegliwości trawienne podaje się wywary i nalewki z korzenia, a ich dodatkową zaletą jest to, że działają uspokajająco. Działanie uspokajające i tonizujące zwiększa się po połączeniu z: melisą, szyszkami chmielu, kwiatem wrzosu czy też rumiankiem. Owoce i korzenie arcydzięgla lekarskiego przydatne są również w kuracjach przeciwbakteryjnych. Arcydzięgiel zwiększa wydzielanie moczu i potu, co sprawia, że staje się on przydatny przy usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii. Można go stosować również jako środek antyseptyczny przy chorobach skóry, jednak należy pamiętać, że może on wykazywać działanie fotouczulające. Dzięki przyjemnemu zapachowi i słodko-korzennemu smakowi roślina ta znalazła zastosowanie również w cukiernictwie, gdzie jej pocięte pod skosem kandyzowane łodygi zdobią ciasta i torty. Z młodych listków można zrobić konfiturę, którą stosuje się przy dolegliwościach układu pokarmowego. 

ARNIKA GÓRSKA (ARNICA MONTANA)

Gatunek ten można spotkać na słonecznych górskich stokach Europy. Należy pamiętać, że w Polsce roślina jest objęta ochroną. Ma ładne kwiaty a surowcem zielarskim są właśnie kwiaty i koszyczki. Arnika jest bogata w olejki, laktony seskwiterpenowe, fenolokwasy oraz karotenoidy. Znajduje szerokie zastosowanie zarówno w medycynie, jak i kosmetyce. Przede wszystkim poprzez wzmocnienie naczyń włosowatych zmniejsza obrzęki i zapobiega tworzeniu się zakrzepów żylnych. Stosuje się ją na obrzęki, owrzodzenia, krwiaki i stłuczenia. Działa łagodząco przy bólach barków. Jest również skutecznym surowcem podczas leczenia żylaków odbytu oraz przy krwawieniach po porodzie. Można ją stosować wewnętrznie w chorobach serca i przy zaburzeniach na tle miażdżycowym. Arnika to roślina wszechstronna, a maści, które mają ją w składzie, działają przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo oraz przeciwobrzękowo. Można również wykorzystać korzenie i kłącza rośliny do produkcji nalewek. Wtedy zbieramy ten surowiec wiosną lub jesienią.

AKSAMITKA (TAGETES L.) 

Roślina ta wywodzi się z Meksyku. Już starożytni Aztecy czcili aksamitkę, uważając ją za świętą, ponieważ przypisywano jej moc podtrzymywania życia. Zadomowiła się ona również w Polsce i często można spotkać ją w doniczkach czy na rabatach. Roślina jest tak powszechna, ponieważ uprawia się ją łatwo i bardzo szybko się ona adaptuje – nawet po przesadzeniu. Surowcem zielarskim są liście, kwiatostan lub cała roślina. Zawiera między innymi: flawonoidy, karotenoidy, ksantofile, tiofeny, kwas syryngowy oraz olejki eteryczne. Jednak najpopularniejszymi jej składnikami są luteina i zeaksantyna. Najbogatsze w te składniki są kwiaty. Te dwie substancje wzmacniają wzrok. Poprzez oddziaływanie na plamkę żółtą poprawiają ostrość widzenia. Organizm ludzki nie ma możliwości syntetyzowania luteiny czy zeaksantyny i dlatego ważne jest, aby je dostarczać wraz z pożywieniem lub suplementować, dbając o kondycję wzroku. Należy pamiętać, że luteina rozpuszcza się w tłuszczu i należy go spożywać razem z nią. Dodatkowo aksamitki zmniejszają ryzyko wystąpienia miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca, a także skutecznie obniżają poziom cholesterolu. Naukowcy potwierdzają działanie przeciwnowotworowe, bakteriobójcze, a także przeciwmalaryczne tych pięknych roślinek. Świeże ekstrakty z aksamitki wykazują również działanie przeciwpasożytnicze oraz pierwotniakobójcze. Kumaryna, w którą bogate są aksamitki, przesądza o przeciwdepresyjnym działaniu rośliny, więc warto sięgnąć po napar z jej płatków podczas gorszego nastroju.

Herbatka z aksamitki

Surowiec: kwiaty aksamitki

Sposób przygotowania: 

Zalej jedną łyżkę kwiatków aksamitki szklanką wrzącej wody (250 ml). Zostaw pod przykryciem na około 20 minut. Po tym czasie przecedź i popijaj w ciągu dnia.

AKACJA – ROBINIA AKACJOWA (ROBINIA PSEUDOACACIA)

Każdy ją widział i zna odurzający zapach jej kwiatów. Jednak nie każdy wie, jak cenną rośliną leczniczą jest akacja, która przywędrowała do Europy z Ameryki Północnej w XVI wieku. Jej właściwości znane są na całym świecie, a spożywanie liści i kwiatów tej rośliny zalecano już w starożytnym Egipcie. Robinia wykazuje właściwości moczopędne i dlatego zaleca się ją np. w stanach zapalnych dróg moczowych oraz nerek. Stosowanie naparów z kwiatów akacji stanowi uzupełnienie terapii nawet w przypadku uszkodzenia nerek czy też powstałych na tym tle obrzękach oraz zatrucia toksynami. Roślina ta używana jest wspomagająco przy leczeniu wrzodów żołądka, ponieważ obniża poziom kwasów żołądkowych. Akacja łagodzi kaszel i działa przeciwzapalnie, a także wzmacnia organizm. Miodowe w smaku kwiaty można spożywać zarówno na surowo, jak i suszone – zwłaszcza w problemach z uporczywymi zaparciami, ponieważ roślina wykazuje właściwości rozkurczające. Na uwagę zasługuje również miód pozyskiwany z tej ciekawej rośliny, który ma również szereg właściwości leczniczych.

ALPINIA LEKARSKA – GALGANT LEKARSKI (ALPINIA OFFICINARIUM)

Alpinia jest rośliną popularną w krajach azjatyckich. Jej inne nazwy to: galgant lekarski czy dziki kardamon. Należy do tej samej rodziny co imbir czy kurkuma, a to niewątpliwie świadczy o jej wszechstronnych właściwościach. Aromatyczne kłącze, bogate w olejki eteryczne, jest surowcem lekarskim wykorzystywanym w celach leczniczych. Jako zioło rozgrzewające alpinia zalecana jest przy przeziębieniach. Jako składnik kuchni indyjskiej również korzystnie oddziałuje na układ pokarmowy. Już św. Hildegarda poznała się na cudownych właściwościach tej niepozornej roślinki, zalecając ją w swojej diecie. Alpinia zawiera między innymi takie składniki jak: żywice, flawonoidy, galganol, kariofilen czy też alpinol. To właśnie dzięki zawartości galanginy roślina uzyskała rozgłos wśród badaczy, którzy przypisali jej między innymi działanie odchudzające. Powiązali oni je z właściwościami antyoksydacyjnymi oraz zdolnością do hamowania aktywności lipazy trzustkowej oraz regulowania poziomu glukozy we krwi, a także cholesterolu i trójglicerydów. Jest to wspaniała roślina działająca poza tym przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybicznie. Jej przeciwzapalne właściwości z pewnością docenią osoby borykające się z problemem bólów reumatycznych, ponieważ jest ona równie skuteczna,jak niesteroidowe leki przeciwzapalne. 

Litera A zaprasza na kolejny artykuł, których bohaterami będą zioła na literę B.

Opracowała mgr inż. Katarzyna Kamińska