Zapalenie płuc – wprowadzenie

W 1830 roku po raz pierwszy opisano charakterystykę zjawisk towarzyszących zapaleniu płuc, a pod koniec XIX w. zidentyfikowano pierwsze bakterie atakujące płuca (Kliebsiella, Pneumococcus i Haemophilus).

Zapalenie płuc to stan zapalny śródmiąższowej tkanki płuc (tkanka pomiędzy pęcherzykami płucnymi) wywołany przez mikroorganizmy chorobotwórcze (bakterie, wirusy, rzadziej grzyby).

Drobnoustroje najczęściej przedostają się do płuc drogą kropelkową od zainfekowanej osoby lub na skutek przemieszczenia się wydzieliny z własnych zainfekowanych górnych dróg oddechowych. Ponad połowę wszystkich zdiagnozowanych zachorowań stanowi zapalenie płuc wywołane przez bakterię Streptococcus pneumoniae (pneumokoki). Zapalenie płuc mogą powodować także wirusy grypy lub adenowirusy.

Niezależnie od tego, które patogeny wywołały chorobę, mechanizm jej powstawania zawsze jest taki sam – pojawia się stan zapalny, który prowadzi do rozszerzenia drobnych naczyń krwionośnych, czego następstwem jest powstanie wysięku w pęcherzykach płucnych. Zapalona tkanka płucna ma ograniczony dostęp do tlenu i w ten sposób dochodzi do niedotlenienia organizmu.

Objawy zapalenia płuc:

• zapalenie płuc ma ostry i nagły początek,
• wysoka gorączka – powyżej 38°C, 
• kaszel,
• dreszcze,
• pocenie się,
• ból w klatce piersiowej,
• duszności,
• brak apetytu,
• odkrztuszanie zielonej lub żółtej flegmy (w przypadku infekcji bakteryjnej).

Możliwe powikłania:

• ropień płuc,
• wysięk do jamy opłucnej,
• zapalenia i zrosty opłucnej,
• niewydolność mięśnia sercowego,
• zespół przewlekłego zmęczenia,
• sepsa,
• ryzyko zgonu wśród osób powyżej 65 roku życia – wynosi ono od 20 do 50%.

W zależności od umiejscowienia stanu zapalnego wyróżnia się:

odoskrzelowe zapalenie płuc,

śródmiąższowe zapalenie płuc, w którym zajęta jest śródmiąższowa tkanka pomiędzy pęcherzykami płucnymi. Wśród śródmiąższowego zapalenia płuc wyróżnia się:

• idiopatyczne śródmiąższowe zapalenie płuc;
• sarkoidozę;
• alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych;
• rozlane krwawienie pęcherzykowe;
• eozynofilie płucne;
• inne rzadkie śródmiąższowe choroby płuc;
• nadciśnienie płucne w chorobach śródmiąższowych płuc;

płatowe zapalenie płuc, w którym zapaleniem zajęte są całe płaty płuca.

Rozróżnia się także okoliczności, w jakich doszło do zakażenia.

Do choroby może dojść poza szpitalem lub w szpitalu:

• pozaszpitalne zapalenie płuc,
• szpitalne zapalenie płuc, które dotyczy chorych przebywających w szpitalu dłużej niż 48 godzin.

Istnieje także podział uwzględniający, jaki czynnik wywołał chorobę.

Zapalenie płuc wywołane przez drobnoustroje, na przykład:

• Streptococcus pneumoniae (pneumokokowe zapalenie płuc),
• Haemophilus influenzae,
• Moraxella catarrhalis,
• Mycoplasma pneumoniae,
• Chlamydophila pneumoniae,
• Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty – gronkowcowe zapalenie płuc),
• bakterie beztlenowe,
• Klebsiella pneumoniae,
• Acinetobacter baumanni,
• Pseudomonas aeruginosa,
• Legionella pneumophila,
• koronawirusy: SARS i MERS,
• grypowe zapalenie płuc (wirus grypy typu A lub B),
• Pneumocystis jiroveci (pneumocystoza),
• Aspergillus (aspergiloza inwazyjna),
• Candida albicans lub Candida glabrata.

Zmiana stylu życia

Zapalenie płuc jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Prof. Tadeusz Zielonka z Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc podkreśla, że często Polacy błędnie pojmują tę chorobę, bagatelizują ją i nie traktują poważnie, a tymczasem w okresie zwiększonej zachorowalności więcej ludzi umiera na zapalenie płuc niż na raka płuc. Często niedoleczone przeziębienie może być powikłane zapaleniem płuc.

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania

• Wiek: osoby powyżej 65 roku życia oraz dzieci pomiędzy 2 a 5 rokiem życia.
• Nałogi: palenie tytoniu, alkoholizm, narkomania (niekontrolowane stany, podczas których zwiększa się ryzyko zachłyśnięcia).
• Choroby: przewlekła niewydolność serca, cukrzyca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), branie leków obniżających odporność. Do najczęściej stosowanych leków z tej grupy należą glikokortykosteroidy doustnie stosowane np. w najcięższych przypadkach astmy oskrzelowej lub u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi. Inne leki wpływające na ryzyko zapalenia płuc to np. preparaty podawane po przeszczepieniu narządów.
• Zła higiena jamy ustnej i rozległa próchnica (stany te sprzyjają rozwojowi w jamie ustnej flory bakteryjnej, która może przyczynić się do zapalenia płuc; większość przypadków zapalenia płuc jest spowodowanych przez bakterie, które rezydują w górnych drogach oddechowych i gardle).
• Ryzyko zawodowe: praca w warunkach narażenia na pyły metali.

Przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia i niepalenie tytoniu to podstawowe metody zapobiegania zakażeniom układu oddechowego, które każdy powinien stosować. Jak już wcześniej wspomniano, ryzyko zapalenia płuc zmniejsza również dbanie o higienę jamy ustnej.

Opracowała Agata Majcher

Źródła:

https://twojezdrowie.rmf24.pl/czlowiek/organy-wewnetrzne/pluca/news-zapalenie-pluc-to-jest-jedna-z-najczestszych-przyczyn-zgonow,nId,3331047

Kaczmarczyk-Sedlak I., Ciołkowski A., Zioła w medycynie, choroby układu oddechowego, Warszawa 2017.

Choroby układu oddechowego, redaktorzy działu: E. Niżankowska-Mogilnicka i R. Krenke, [w:] „Medycyna Praktyczna”, Kraków 2018.