dr Bartosz Kulczyński

Wszystko, co powinieneś wiedzieć o nietolerancji histaminy

Nietolerancja histaminy dotyka nawet co 20. osobę na świecie i wiąże się z występowaniem nieprzyjemnych dolegliwości (jak ból głowy, ból brzucha i inne) po spożyciu niektórych produktów spożywczych. Niestety, zbyt mała część społeczeństwa jest świadoma, że „niewyjaśnione” objawy pojawiające się po jedzeniu mogą mieć swoją przyczynę w problemach z histaminą. Czym jest histamina, jakie ma funkcje, na czym polega nietolerancja histaminy?

Histamina co to jest? Gdzie się znajduje?

Histamina to związek z grupy amin biogennych, naturalnie występujący w żywności, ale i produkowany przez ludzki organizm. Wśród najważniejszych zadań histaminy w ludzkim ciele wyróżnia się:

pośredniczenie w procesach zapalnych, a w tym w reakcjach alergicznych,
regulację rytmu snu i czuwania,
wpływ na wydzielanie kwasu żołądkowego,
pełnienie roli neuroprzekaźnika w układzie nerwowym.

Wracając na chwilę do roli histaminy w reakcjach alergicznych, warto dodać, że kiedy do organizmu dostaną się obce cząsteczki, to właśnie uwalnianie histaminy w układzie odpornościowym powoduje szereg objawów alergii: skurcz oskrzeli, pojawienie się obrzęków, wysyp krostek na skórze i pojawianie się innych zmian skórnych. Są to jednak naturalne i poniekąd pożądane procesy, bowiem sygnalizują nam, że organizm mówi: STOP niektórym produktom i substancjom docierającym do jego wnętrza.

Mniej pożądana jest nietolerancja histaminy, czyli sytuacja, w której dochodzi do pojawiania się uciążliwych objawów (podobnych do alergicznych) po spożyciu niektórych produktów spożywczych, na które nie mamy alergii. Mogą to być składniki naturalnie zawierające duże ilości histaminy, ale warto też wspomnieć o produktach spożywczych, które choć same w sobie nie zawierają wysokiego stężenia tego związku, to mogą powodować niepożądane objawy. Dzieje się tak przez to, że po ich spożyciu dochodzi do zwiększenia uwalniania histaminy w naszym organizmie.

Nietolerancja histaminy dieta - czego unikać?

Produkty, jakich należy unikać w obliczu nietolerancji histaminy to zwłaszcza:

salami, kindziuk (i inne długo dojrzewające wędliny),
wędzone mięso, wędzone ryby,
twarde sery żółte, parmezan, camembert, gouda, cheddar oraz feta,
konserwy rybne, np. sardynki, tuńczyk, makrela i świeże ryby – tuńczyk, śledź,
owoce morza, np. małże, ostrygi, krewetki,
warzywa – pomidory, szpinak, awokado, bakłażan, cytryny,
kiszonki, np. kiszone ogórki, kapusta kiszona,
fermentowane napoje, np. kombucha oraz alkohole – wino, piwo,
fermentowane produkty sojowe – miso, tempeh, sos sojowy,
herbata czarna i zielona,
czekolada,
grzyby,
drożdże i ekstrakty drożdżowe,
cynamon,
owoce – banany, śliwki, kiwi, ananasy, pomarańcze, truskawki, grejpfruty,
orzechy włoskie, pistacjowe, brazylijskie, fistaszki (orzechy ziemne), a także migdały.

Uwaga! Histamina jest związkiem odpornym na działanie temperatury – oznacza to, że nawet jeśli poddamy obróbce termicznej produkt naturalnie bogaty w histaminę, to nadal będzie ona w nim obecna w podobnie wysokich ilościach. Warto także dodać, że im bardziej świeży i krócej przechowywany produkt, tym mniej w nim histaminy (jej stężenie zwiększa się wraz z procesami dojrzewania składników).

Nietolerancja histaminy objawy

U osób niemających nietolerancji histaminy po dostarczeniu organizmowi histaminy z żywnością dochodzi do jej szybkiego rozkładu – dzieje się to za pomocą enzymu o nazwie diaminooksydaza (DAO). Z kolei osoby cierpiące na nietolerancję histaminy charakteryzują się niską aktywnością wspomnianego enzymu, przez co histamina pochodząca z żywności nie może być rozłożona i w postaci niezmienionej trafia do krwiobiegu. Jest to sytuacja nienaturalna dla organizmu, który nie powinien mierzyć się z dużymi ilościami histaminy we krwi. W efekcie pojawiają się objawy nietolerancji tego związku (zwykle o umiarkowanym nasileniu), jak:

bóle głowy,
bóle brzucha, wzdęcia, biegunka,
zaczerwienienie skóry (najczęściej w okolicach twarzy, ale nie tylko), świąd, pokrzywka,
uczucie kołatania serca, spadek ciśnienia tętniczego krwi,
uczucie metalicznego/gorzkiego posmaku w ustach,
katar, nieżyt nosa, kichanie,
duszności.

Wspomniane objawy pojawiają się najczęściej do 30 minut po spożyciu posiłku bogatego w histaminę i trwają nawet kilka godzin.

Ciekawostka: Nietolerancję histaminy można porównać do nietolerancji laktozy. W obu tych przypadkach mamy do czynienia z brakiem czy też niską aktywnością enzymów rozkładających pewne związki – na przykład histaminę lub laktozę (cukier mleczny). Tak samo, jak niestrawiona histamina, tak i nierozłożona laktoza pochodząca z żywności (produktów mlecznych), powodują szereg nieprzyjemnych dolegliwości. Jednak warto podkreślić, że owe objawy to nie alergia pokarmowa. Choć mogą być one uderzająco podobne do odczynu alergicznego, ale z tą różnicą, że w procesy związane z nietolerancjami nie jest zaangażowany układ odpornościowy (tak, jak to ma miejsce w alergii).

Jak radzić sobie z nietolerancją histaminy?

Jeśli podejrzewasz u siebie nietolerancję histaminy, warto podjąć poniżej opisane działania.

Wykonanie badań krwi: a konkretniej zbadanie aktywności enzymu DAO. Prawidłowa wartość powinna wynosić >10 U/l, zaś jeśli otrzymany wynik będzie niższy – to najprawdopodobniej masz nietolerancję histaminy.
Preparaty z DAO: przyjmowanie enzymu rozkładającego histaminę w postaci tabletek może łagodzić objawy nietolerancji. Podobnie w przypadku nietolerancji laktozy – można bowiem przyjąć enzym laktazę w tabletkach przed posiłkiem bogatym w cukier mleczny, by zniwelować nieprzyjemne dolegliwości. W przypadku tabletek z DAO zaleca się przyjmowanie ich na 20–30 minut przed posiłkiem (do 3 razy dziennie).
Dieta eliminacyjna: celem działań dietetycznych przy nietolerancji histaminy jest określenie, które produkty mogą być dla nas najbardziej problematyczne.

W pierwszej fazie, etapie eliminacji, odejmujemy z naszej diety wszystkie produkty z listy składników powodujących problemy z histaminą (etap ten trwa 10–14 dni);
W fazie drugiej, etapie testowania, stopniowo wprowadzamy do swojego menu produkty wcześniej wyeliminowane. Ale uwaga – dodawajmy je pojedynczo, by w razie wystąpienia objawów nietolerancji wiedzieć, który składnik spowodował reakcję (ten etap powinien trwać do ok. 6 tygodni);
Ostatni etap, faza długoterminowa, polega na bardziej regularnym spożywaniu produktów, które w etapie testowania okazały się nieproblematyczne. Z kolei składniki, których spożycie w drugim etapie przyniosło objawy niepożądane, należy wykluczyć z jadłospisu.

Ciekawostka: Podwyższony poziom DAO (i to nawet 150-krotnie!) obserwuje się u kobiet w okresie ciąży. To dlatego, że łożysko produkuje wspomniany enzym. Prawdopodobnie z tego też względu kobiety ciężarne rzadko doświadczają objawów związanych z nietolerancją histaminy.