Witaminy a nasze zdrowie

Witaminy stanowią nie tylko jeden z odżywczych elementów naszego pożywienia. Dzięki nim możliwa jest praca enzymów oraz innych związków chemicznych. Większość witamin musimy dostarczać wraz z pożywieniem, ale niektóre, takie jak D i K w pewnych warunkach możemy wyprodukować sobie sami. Witamina K jest tworzona przez bakterie flory jelita, a witamina D – za pomocą ultrafioletowych promieni słonecznych. Nazwa witamina to połączenie łacińskich słów: vita (życie) i tiamina, odkryta jako pierwsza z witamin.

Odkrycie pierwszej witaminy

Jako pierwszą witaminę odkryto tiaminę i oznaczono ją jako witamina B1. Pod koniec XIX w. zastanawiano się, dlaczego ludzie chorujący na beri-beri wracają do zdrowia po zjedzeniu otrębów ryżowych. W ten sposób odkryto, że niektóre choroby wynikają ze skutku niedoboru określonych składników odżywczych. W 1912 r. Casimir Funk wyizolował tiaminę z otrąb ryżowych, rozpoczynając erę witamin. Do połowy XX w. odkryto wszystkie witaminy, a do 1964 r. rozdano 12 Nagród Nobla za zasługi w tym zakresie.

Z uwagi na swoją budowę chemiczną witaminy dzielimy na dwie grupy: rozpuszczalne w tłuszczach oraz rozpuszczalne w wodzie.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Witaminy rozpuszczalne w wodzie aktywują swoje działanie w wodnistym otoczeniu komórek oraz w samych komórkach. Zawarte są przede wszystkim w warzywach, owocach, ale także w mięsie. Ich nadmiar jest wydalany wraz z moczem. Niestety organizm nie jest w stanie ich magazynować, dlatego muszą być na bieżąco dostarczane. Do tej grupy należą witaminy z grupy B oraz C. Wiele zwierząt jest w stanie samodzielnie wyprodukować witaminę C, ale człowiek tego nie potrafi.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Dzięki dobrym tłuszczom jadalnym (nienasyconym) witaminy z tej grupy są możliwe do przyswojenia. Tylko nienasycone kwasy tłuszczowe mogą przetransportować witaminy takie jak: A, D, E, K, które stają się aktywne tam, gdzie jest tłusto – w ścianach komórek, w włóknach mięśniowych, w wątrobie. Ten rodzaj witamin magazynowany jest w organizmie, a znajdziemy je głównie w tłuszczach, orzechach.

Funkcje witamin

Witaminy to organiczne związki chemiczne, mają różnorodną budowę, są podstawą prawidłowego przebiegu procesów życiowych. Wiele z nich pełni rolę biokatalizatorów reakcji biochemicznych, które zachodzą w organizmie. Ponieważ organizm człowieka nie jest w stanie ich syntetyzować, muszą one być dostarczane wraz z pożywieniem.

1) Witaminy pełnią rolę kofaktorów enzymów

Jednym z wielu zadań witamin jest udział w przebiegu różnych procesów, reakcjach biochemicznych w naszym organizmie. Witaminy przyswajane w trakcie spożywania pokarmu częściowo zmieniają swoją formę lub łączą się z enzymami. Nowo powstały kompleks przejmuje określone funkcje w organizmie. Witaminy pomagają niektórym enzymom katalizować różne procesy biochemiczne; bez nich enzymy nie są zdolne do przeprowadzania reakcji biochemicznej. Przykładem takiego kofaktora jest koenzym Q10, zwany też witaminą Q10 lub ubidekarenonem, odpowiedzialnym za m.in. dotlenienie komórek i ochronę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.

2) Chronią przed wolnymi rodnikami

Wolnym rodnikom brakuje elektronu, więc dążą do tego, by wypełnić wolne miejsce. Nazywane są wolnymi, ponieważ posiadają wolne miejsce w konfiguracji elektronowej, są reaktywne i bardzo szybko wchodzą w reakcje z innymi substancjami. Wolne rodniki tlenowe mają swoją ciemną i jasną stronę. Nasz organizm jest wyposażony w system buforowy, neutralizujący przez krótki czas zbyt dużą ilość wolnych rodników, jednak system ten może funkcjonować prawidłowo tylko dzięki wystarczającemu zaopatrzeniu organizmu w witaminy (C, A, E) i minerały (miedź, cynk, magnez, potas, sód czy wapń), są one w stanie przywrócić równowagę, zapewniając ochronę komórkom.

3) Pomagają w przemianie materii

Niedobór witamin skutkuje tym, że powstaje zbyt mała ilość enzymów, co z kolei prowadzi do trudności z przetworzeniem węglowodanów, białek, tłuszczów czy nawet samych witamin.

Tylko dzięki wystarczającej ilości witamin uaktywniają się enzymy, które są w stanie przetworzyć węglowodany, tłuszcze i białka do formy przyswajalnej. Spożywanie węglowodanów w większych ilościach jest bardziej szkodliwe dla osób z niedoborem witamin niż dla tych, którzy odżywiają się właściwie. Dlatego, paradoksalnie, aby organizm mógł przyswoić wszystkie wartościowe substancje znajdujące się w warzywach i owocach, musi być wysycony witaminami. Witaminy jako kofaktory pomagają przeprowadzić określone reakcje chemiczne. W przypadku niedoboru witamin zaleca się je uzupełniać w formie preparatu multiwitaminowego, dzięki któremu organizm będzie mógł wyprodukować aktywne enzymy w wystarczającej formie, dopiero potem można włączyć do diety świeże owoce i warzywa, które zostaną przyswojone.

4) Oddalają widmo infekcji oraz stanu zapalnego

Jeśli organizm jest wysycony witaminami, faktycznie ryzyko złapania jakiejś infekcji jest niższe. Podobnie jest ze stanem zapalnym.

Witaminy są podstawą naszego zdrowia. Oczywiście w dzisiejszych czasach dostęp do pełnowartościowego, wysokowitaminowego pożywienia jest mocno utrudniony, gdyż obecnie owoce i warzywa już nie są takie same, co kiedyś. Zawsze polecałam i nadal polecam choć raz na jakiś czas robić zakupy u sprawdzonych rolników, którzy prowadzą ekologiczne gospodarstwa. W sezonie jedzmy jak najwięcej lokalnych owoców i oczywiście suplementujmy witaminy.