Toksyczny ołów

Ołów to pierwiastek chemiczny należący do grupy metali ciężkich. Główna ruda ołowiu (galena) często zawiera srebro, zatem zrozumiałe było wielkie zainteresowanie tym pierwiastkiem zapoczątkowane przez starożytnych Rzymian. Ów ołów był cennym metalem dla gospodarki rzymskiej, o czym świadczą zapiski Pliniusza Starszego (23–79 n.e.): [...]chciwość pragnie srebra, ale ucieszy się i z ołowiu. Obecnie znane są toksyczne właściwości pierwiastka, pod koniec XIX wieku odkryto pierwsze zatrucie ołowiem. Od tego czasu znacznie ograniczono jego użycie w wielu gałęziach gospodarki.

Ołowiany makijaż, paciorki i kielichy dla zamożnych

Jeszcze tysiące lat temu toksyczne oddziaływanie ołowiu na ludzki organizm nie było znane, a starożytni beztrosko sobie z nim poczynali.

Używanie ołowianych przedmiotów codziennego użytku powszechne było na długo przed powstaniem imperium rzymskiego. Ołowiane koraliki wykopane ze stanowiska archeologicznego w tureckiej Anatolii są najstarszym materialnym świadectwem użytkowania tego metalu (6500 lat p.n.e.). Inne ślady świadczą o tym, że ołów mógł być wytapiany nawet 9000 lat p.n.e. Z kolei starożytni Egipcjanie… dodawali związków ołowiu do kosmetyków do makijażu oczu, barwników i leków. Warto tu wspomnieć, że jedną z cech ołowiu jest zdolność do szybkiego utleniania się pod wpływem powietrza, na skutek czego pierwiastek ten przybiera szary, matowy nalot, który chroni metal przed korozją. Może tu tkwi odpowiedź na zagadkę, dlaczego Egipcjanie wprowadzali ten toksyczny barwnik w okolice oczu? Może liczyli na zmniejszenie ryzyka infekcji? Z pewnością dawniej nie zdawano sobie sprawy z niebezpieczeństwa, jakie niesie ze sobą tak bliska styczność z ołowiem. Około 1600–1046 p.n.e. cesarze chińscy pili z ołowianych kielichów, z kolei Greczynki upiększały swoje twarze „białym ołowiem” wytwarzanym z węglanu ołowiu…

Od czasów cesarstwa rzymskiego aż do drugiej połowy XX wieku produkowano z ołowiu rury instalacyjne. Angielskie słowoplumber(„hydraulik”) wywodzi się z łacińskiego określenia ołowiu plumbum, od którego pochodzi symbol Pb tego pierwiastka chemicznego. W czasach imperium rzymskiego plumbum znaczyło „miękki metal”.

Toksyczny ołów

Choć ołów jest cennym pierwiastkiem dla przemysłu i posiada wiele zalet, ludzie powinni unikać z nim bliskiego kontaktu. Nie jest to metal ludzkiemu organizmu do niczego potrzebny i szkodzi w każdej ilości. Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia ludzi są syntetyczne związki ołowiu emitowane do atmosfery w procesach spalania benzyn ołowiowych, niektórych odpadów oraz pochodzące z materiałów, z których wykonane są przedmioty codziennego użytku (akumulatory, farby, plastiki, środki ochrony roślin, stopy ołowiowe, chemikalia i inne).

Najbardziej niebezpieczna jest stała ekspozycja na ołów, gdyż metal ten kumuluje się w tkankach organizmu.

Zatrucie ołowiem objawy

• pieczenie i metaliczny smak w ustach,
• brak apetytu,
• wymioty,
• kolka ołowicza,
• nerwowość,
• osłabienie mięśni,
• biegunka przechodząca w zaparcia,
• czarno zabarwione stolce,
• spadek ciśnienia tętniczego krwi i temperatury ciała,
• krwiomocz, białkomocz, skąpomocz,
• uszkodzenie układu nerwowego.
  
  

Zaburzenia powstałe w wyniku przewlekłej ekspozycji na ołów dotyczą przede wszystkim: układu nerwowego, nerek, układu pokarmowego, układu krążenia oraz procesu powstawania krwinek. W zatruciu pojawia się postępująca niedokrwistość oraz duża liczba niedojrzałych czerwonych krwinek. W nerkach dochodzi do uszkodzenia nabłonka kanalików nerkowych odpowiadających za prawidłowy skład moczu.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia:
Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.
Ołów w środowisku, Cabała J., Janeczek J., Kowalczyk A., Katowice 2021.