Agata Majcher

Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych)

Świnka jest łagodną chorobą zakaźną wieku dziecięcego.

Dorośli zapadają na nią rzadko. Przechorowanie świnki gwarantuje odporność na całe życie. U dorosłych w 20–40% przypadkach przebiega bezobjawowo. U części osób objawy nie są charakterystyczne, jedynie wśród 30–40% dorosłych świnka daje klasyczne objawy. Chorobę wywołuje wirus świnki (Mumps rubulavirus) z rodziny Paramyxoviridae.

Wirus przedostaje się do organizmu ludzkiego poprzez drogi oddechowe. Wstępny podział odbywa się w komórkach nabłonka oddechowego, następnie rozwija się wiremia (proces, w którym wirusy przedostają się do krwioobiegu, a wraz z krwią zostają rozprzestrzenione po całym organizmie, stając się ogólnoustrojowym źródłem zakażenia) i zakażenie wielu narządów lub tkanek. Wirus atakuje ślinianki przyuszne i pozostałe ślinianki, ale może także zajmować inne gruczoły, takie jak: trzustka, jajniki lub tarczyca.

Człowiek jest jedyną istotą, u której rozwija się ta choroba, źródło zakażenia to osoba chora lub bezobjawowy nosiciel. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową lub poprzez kontakt ze skażonymi wydzielinami takimi jak: krew, ślina, płyn mózgowo-rdzeniowy lub mocz.

Okres wylęgania choroby wynosi od 14 do 24 dni, a osoba chora może zarażać nawet na 7 dni przed wystąpieniem obrzęku ślinianek do 9 dni po jego wystąpieniu. Wirus utrzymuje się w moczu do dwóch tygodni.

Klasyczne objawy świnki:

nagły początek i ostry przebieg,
objawy grypopodobne,
gorączka 38–39°C (u małych dzieci może nie występować),
zapalenie ślinianek przyusznych – 60–70% przypadków,
zapalenie ślinianek przyżuchwowych – 10% przypadków,
ból i obrzęk ślinianek największy w 2. lub 3. dniu,
ślinianka (lub ślinianki) mają konsystencje ciasta, rzadko są twarde,
zmniejszone wydzielanie śliny,
trudności z żuciem i połykaniem oraz otwieraniem ust,
mogą wystąpić: osłabienie, ból głowy, brak apetytu,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może się pojawić nawet wśród 70% chorych na świnkę,
zapalenie jądra/jąder może wystąpić u 40% chłopców w okresie dojrzewania i młodych mężczyzn –rzadko może prowadzić do niepłodności,
zapalenia jajnika/jajników może pojawić się u 7% dziewczyn po okresie dojrzewania i kobiet – nie prowadzi do niepłodności,
zapalenie trzustki występuje u poniżej 10% chorych na świnkę.

Badania diagnostyczne:

badania serologiczne,
morfologia, OB, CRP, oznaczenie amylazy w moczu lub krwi,
punkcja lędźwiowa zastosowana u pacjentów z objawami mogącymi wskazywać na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Leczenie

Świnka jest chorobą, która ustępuje samoistnie, stosuje się leczenie objawowe oraz zaleca się odpoczynek i dietę lekkostrawną.

Powikłania

Występują częściej u dorosłych niż u dzieci, ale i tak są to rzadkie przypadki:

niepłodność u mężczyzn,
głuchota,
padaczka,
porażenie nerwu twarzowego,
poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego,
zapalenie błędnika,
zapalenie: spojówek, twardówki, tęczówki, rogówki lub nerwu wzrokowego,
zapalenie stawów,
zapalenie mięśnia sercowego,
u kobiet w I trymestrze ciąży występuje ryzyko poronienia.

Szczepienia ochronne

W Polsce szczepi się dzieci szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce, nie ma jednoskładnikowej szczepionki przeciw śwince. Dostępne szczepionki to Priorix i M-M-RvaxPro. Oto wybrane fragmenty z ulotek:

Priorix, skład preparatu

Substancjami czynnymi szczepionki są: żywe atenuowane wirusy: odry, świnki i różyczki. Pozostałe składniki szczepionki to: aminokwasy, laktoza, mannitol, sorbitol oraz woda do wstrzykiwań.

Priorix – rzadko zgłaszane działania niepożądane:

ból stawów i mięśni,
krwawienia lub łatwo powstające sińce,
nagłe reakcje alergiczne zagrażające życiu,
infekcja lub zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego oraz nerwów obwodowych skutkujące przejściowymi trudnościami w chodzeniu (chwiejność) i/lub przejściową utratą koordynacji ruchowej; zapalenie niektórych nerwów z możliwym uczuciem mrowienia lub utratą czucia albo zaburzeniami ruchu (zespół Guillain-Barré),
zwężenie lub niedrożność naczyń krwionośnych,
rumień wielopostaciowy,
objawy podobne do odry i świnki (w tym przejściowy, bolesny obrzęk jąder oraz obrzęknięte gruczoły na szyi).

M-M-RvaxPro, skład preparatu

Substancjami czynnymi szczepionki są żywe atenuowane (o obniżonej zjadliwości) wirusy: odry, świnki i różyczki. Pozostałe składniki szczepionki to: sorbitol, fosforan sodu, fosforan potasu, sacharoza, żelatyna hydrolizowana, podłoże 199 z solami Hanksa, MEM, L-glutaminian sodu, neomycyna, czerwień fenolowa, wodorowęglan sodu, kwas solny, wodorotlenek sodu oraz woda do wstrzykiwań.

Możliwe, rzadkie działania niepożądane:

jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jąder, ucha środkowego, ślinianek, odra o nietypowym przebiegu,
powiększenie węzłów chłonnych,
ciężka reakcja alergiczna mogąca obejmować trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy, miejscowy obrzęk oraz obrzęk kończyn,
drgawki bezgorączkowe; drgawki gorączkowe u dzieci, niestabilny chód, zawroty głowy, choroby obejmujące zapalenie układu nerwowego (mózgu i/lub rdzenia kręgowego),
choroba polegająca na osłabieniu mięśni, zaburzenia czucia, mrowienie rąk, nóg i górnych części ciała (zespół Guillain-Barré)
ból głowy, omdlenia,
zapalenie spojówek, siatkówki (w oku) wraz ze zmianami w polu widzenia,
głuchota,
kaszel,
zapalenie płuc (z gorączką lub bez),
ciężka choroba obejmująca wrzody lub pęcherze na: skórze, ustach, oczach i/lub narządach płciowych (zespół Stevensa-Johnsona),
ból i/lub obrzęk stawów, ból mięśni,
zapalenie naczyń krwionośnych.