Rokitnik – złoto Syberii – skarb w zasięgu ręki

„Pieniądze leżą na ulicy, wystarczy tylko się po nie schylić” – podobnie jest z wieloma leczniczymi roślinami. Trzeba tylko nauczyć się je rozpoznawać, a się okaże, że zdrowie „rośnie” w zasięgu naszej ręki.

Rokitnik zwyczajny (rokitnik pospolity) – krótka charakterystyka

Wyżej opisana sytuacja dotyczy także rokitnika (rokitnik zwyczajny, rokitnik pospolity). Jest to dekoracyjna roślina występująca na terenach od Bałtyku aż po Chiny. Myślę, że każdy z nas choć raz się z nią spotkał, nie podejrzewając nawet, jakie skarby ona w sobie kryje. Rokitnik szczególnie ceniony jest w Rosji – nazywa się go tam „rosyjskim ananasem” lub „złotem Syberii”.

W naszym zaś kraju rośnie na całym jego obszarze. Jednak wyjątkowo obficie występuje na nadmorskich wydmach – to właśnie w takich lokalizacjach tworzy gęste zarośla. Rokitnik pospolity jest również bardzo popularny w miejskich parkach oraz na klombach. A to dlatego, że perfekcyjnie nadaje się do formowania żywopłotów. Wykorzystywany jest także do umacniania skarp oraz tworzenia pasów wiatrochronnych.

Rokitnik ma płytki (ale szeroki) system korzeniowy. Interesującym faktem jest, że żyje on w symbiozie z promieniowcami (mikroorganizmami bytującymi w glebie), które mają zdolność wiązania azotu z powietrza – podobnie jak bakterie korzeniowe roślin motylkowych. Daje to rokitnikowi zdolność przetrwania na glebach bardzo niskiej jakości. Roślina ta preferuje podłoże przepuszczalne o odczynie obojętnym lub zasadowym. Nie toleruje jednak stanowisk suchych. Rokitnik pospolity to prawdziwy wielbiciel słońca – bez promieni słonecznych stopniowo usycha i przestaje owocować. W swoim naturalnym środowisku rośnie na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych. Jest wyjątkowo odporny na mróz. Odmiany rokitnika pospolitego występujące na Syberii znoszą spadki temp. nawet do -50°C.

Rokitnik zwyczajny jest rozdzielnopłciowy. Oznacza to, że występują krzewy męskie i żeńskie. Dlatego, aby zawiązały się owoce, potrzebna jest obecność roślin obydwu płci. Jak rozpoznać, czy mamy do czynienia z panem rokitnikiem czy z panią rokitnik? Otóż: aby to stwierdzić, sadzonka musi mieć co najmniej 3 lata. Dokonuje się tego po wyglądzie pąków – okazy męskie mają pąki skupione w grupy, wyglądem przypominające małe szyszki, a żeńskie – pojedyncze pąki. Małe, zielonkawożółte kwiaty rozkwitające w kwietniu są wiatropylne. Dlatego na plantacjach rokitnik sadzi się w odstępach 2-metrowych – optymalnych do wzajemnego zapylenia. Jeden krzew męski może zapylić 6–8 żeńskich krzewów. Jeśli chcemy mieć rokitnik we własnym ogrodzie, należy pamiętać, że źle znosi on przesadzanie i silne cięcie. Koniecznie trzeba natomiast usuwać odrosty korzeniowe.

Rokitnik pospolity – wygląd i zbiory

Rokitnik zwyczajny osiąga 5–8 m wysokości, a wyglądem przypomina krzaczaste gatunki wierzb. Rośnie powoli – zaledwie kilkanaście centymetrów rocznie. W Polsce dojrzewa od połowy sierpnia do października i wtedy to powinno się zbierać dojrzałe owoce rokitnika. Z jednego krzewu pozyskamy (zależnie od odmiany i wieku rośliny) od 5 do nawet 20 kg owoców. Ważne, by zbierać je w pełni dojrzałe, bo zawierają wtedy najwięcej substancji biologicznie aktywnych. Owoce rokitnika są pomarańczowymi jagodami wielkości owoców aronii, soczystymi i aromatycznymi o charakterystycznym kwaśno-cierpkim smaku i to one właśnie są tym „skarbem”, który skłonił mnie do napisania artykułu.

Rokitnik pospolity – owoce rokitnika – skład

Zaczynamy wyliczanie zdumiewająco dużej liczby dobroczynnych substancji zawartych w tych niewielkich owocach. To one przekładają się na prozdrowotne działanie, które ma rokitnik. Właściwości jego również opiszę. Same owoce rokitnika są bogate w: flawonoidy, kwasy organiczne oraz aż 18 wolnych aminokwasów. Znajdziemy w nich też 24 pierwiastki chemiczne na czele z:

•    azotem,
•    fosforem,
•    żelazem,
•    manganem,
•    borem,
•    wapniem,
•    krzemem.

Miąższ owoców i nasiona zwierają aż 12 proc. oleju bogatego w kwas palmitynowy i palmitynowo-olejowy. Kolejne bogactwa naturalne to moc witamin: A (100 g świeżego miąższu zawiera do 10 mg witaminy A, czyli 100–200 dziennych dawek dla dorosłego człowieka), B1, B2, B6 (0,02–0,5 mg), C (100 g świeżego miąższu zawiera 900–1500 mg witaminy C), E (100 g świeżego miąższu zawiera 160 mg witaminy E) oraz F i P.

Owoce rokitnika – ważna informacja

Co więcej, witamina C zachowuje się w prawie niezmienionej wysokiej ilości nawet podczas przechowywania i przetwarzania zbiorów, ponieważ owoce rokitnika nie zawierają niszczącego tę witaminę enzymu o nazwie askorbinaza.

Rokitnik – właściwości

Właściwości medyczne owoców, liści i kory rośliny znane są od starożytności i w wielu rejonach świata wykorzystywane także dziś (np. Tybet i Chiny). Starożytni medycy: Grecji, Rzymu, Chin i Mongolii wysoko cenili jego lecznicze działanie. Napar z jego owoców stosowano na choroby skóry, wywar z nasion jako środek przeczyszczający, wywar z liści i gałęzi przy leczeniu biegunek. W medycynie tybetańskiej rokitnik zwyczajny uważany jest do dziś za jeden z najbardziej uniwersalnych leków. Ciekawostką jest fakt, że podczas I wojny światowej jego suszone owoce zastępowały tabletki z witaminą C.

Olej z rokitnika – właściwości

Silne działanie prozdrowotne wykazuje też olej rokitnikowy. Podawany rosyjskim kosmonautom podczas lotów orbitalnych dostarczał im witamin i chronił podobno przed skutkami promieniowania kosmicznego. Lista jego oddziaływania na ludzki organizm jest długa.

Olej z rokitnika:

•    wzmacnia system odpornościowy,
•    działa przeciwmiażdżycowo,
•    stymuluje procesy regeneracji u rekonwalescentów – także podczas radioterapii antynowotworowej,
•    ma zastosowanie w przypadku dolegliwości skórnych, takich jak: wrzody, odleżyny, oparzenia, odmrożenia.

Przynosi również ulgę i przyspiesza gojenie poparzeń spowodowanych promieniami słonecznymi. Stosuje się go na: trudno gojące się rany, stany zapalne skóry, grzybice, zapalenia pochwy i szyjki macicy, nadżerki oraz do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Nisko stężony olej z rokitnika podawany jest nawet w zastrzykach domięśniowych podczas kuracji regenerujących i rekonwalescencjach.

Co wyleczy rokitnik (jeszcze)?

Jednak najpopularniejszym zastosowaniem owoców rokitnika jest jego działanie uodparniające i wzmacniające nas przed wszelkimi przeziębieniami i infekcjami. Zawdzięczamy to wspomnianemu bogactwu witamin. Wystarczy – korzystając z niżej przedstawionych przeze mnie przepisów – zrobić sobie jeden ze smacznych leczniczych przetworów i spożywać go przez okres jesiennych i zimowych słot oraz chłodów, aczkolwiek nie tylko. Na przykład ciepła herbata wzbogacona w sok z tego pożytecznego owocu będzie i smaczna (gdyż wspaniale zastępuje cytrynę) i bardzo zdrowa. Napary z liści wykorzystuje się do przemywania, a także okładów w schorzeniach skóry oraz pomocniczo w leczeniu gośćca oraz – wewnętrznie – w przypadku stanów zapalnych przewodu pokarmowego, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Myślę, że to bardzo dużo jak na jedną roślinę. Wartość rokitnika jest tym większa, że kiedy znajdziemy miejsce występowania lub zdecydujemy się na samodzielną uprawę rokitnika zwyczajnego, to za darmo zaspokoi nasze zapotrzebowanie na opisane przeze mnie niezbędne dla naszego zdrowia mikroelementy i inne składniki odżywcze. To bardzo wiele, zważywszy na galopujące ceny w aptekach i wątpliwą jakość większości ze sprzedawanych w nich syntetycznych preparatów.

Rokitnik zwyczajny – receptury

Napar z owoców rokitnika

Składniki:
•    suszone owoce – 150 g,
•    miód – 15 g
•    woda – 0,8 l.

Przygotowanie:
Owoce zalewamy wrzącą wodą. Pozostawiamy pod przykryciem na 10–20 min. Odcedzamy, schładzamy i dodajemy do smaku miód. Pijemy w dowolnych ilościach dla wzmocnienia odporności.

Rokitnik – dżem

Składniki i przygotowanie:
Owoce rokitnika przebrać, umyć, wsypać do pojemnika, zmiksować (delikatnie i krótko) i przetrzeć przez sito. Przecier doprowadzić do wrzenia razem z dodanym do smaku cukrem i przelać do słoików. Zamknąć i pasteryzować ok. 20 min w temp. ok. 80°C.

Sok z rokitnika

Składniki i przygotowanie:
Przepuścić przygotowane owoce przez sokowirówkę, osłodzić do smaku, przelać do słoików i pasteryzować. Sok po pewnym czasie rozdziela się na płyn i galaretkę, dlatego lepiej jest tego typu przetwory przechowywać nie w butelkach, tylko w słoikach.

Sok z rokitnika – działanie

A na co stosować sok z rokitnika? Działanie jego to skuteczna walka z przeziębieniem oraz infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi. Działa też antyoksydacyjnie i antynowotworowo. Sok z rokitnika to także pozytywny wpływ na uszczelnianie ścian naczyń krwionośnych. Nie bez znaczenia jest też bogactwo witaminy A, które charakteryzuje sok z rokitnika. Działanie jej to np. poprawa stanu skóry. Jeśli chodzi o urodę, to zawartość krzemu sprawi, że sok z rokitnika pozytywnie wpłynie na stan włosów i paznokci. Sokiem z rokitnika powinni się też zainteresować wszyscy, którzy chcą zadbać o prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, dobrą pracę serca, a także zająć się profilaktyką chorób prostaty.

Rokitnik w soku własnym

Składniki i przygotowanie:
Umyte starannie owoce ułożyć w idealnie czystych słoikach, nieco ugniatając, by wyprzeć powietrze. Pasteryzować ok. 20 min w temp. ok. 80°C, bez cukru, a jeśli słodzić, to zwykle na 1 kg rokitnika daje się 40–50 dag cukru.

Nalewka rokitnikowa „Partyman”

Składniki i przygotowanie:
Przebrać 2 kg owoców, umyć pod bieżącą wodą i wrzucić do gąsiorka 5-litrowego. Zalać 2,5 l spirytusu, zasypać 2 kg cukru i czekać, aż cukier „wyciągnie” sok z owoców. Można też gotowy sok wlać do butli, dolać wody i tyle wódki lub spirytusu, aby otrzymać nalewkę o żądanej mocy.

Olej z rokitnika

Składniki i przygotowanie:
Zmiażdżyć świeże owoce drewnianym tłuczkiem, odcedzić sok i odstawić go na dobę w chłodne miejsce. Na powierzchni soku utworzy się warstwa tłuszczu. Należy delikatnie zebrać go łyżką i wlać do ciemnego, szklanego naczynia. Pić codziennie po jednej łyżce.

Olej z rokitnika na twarz

Olej z rokitnika na twarz jest polecany nie tylko jako kosmetyk pomagający w walce ze zmarszczkami. Na Wschodzie – a także w innych częściach naszego globu – funkcjonuje też jako kosmetyk pielęgnujący cerę – również tłustą i trądzikową. Olej z rokitnika na twarz poleca się również, gdy chcemy odżywić cerę. W tym celu (po zakończonej wieczornej pielęgnacji twarzy) należy nałożyć na nią cienką warstwę oleju i pozostawić na noc. Rano należy twarz oczyścić. Olej z rokitnika skutecznie regeneruje różnego rodzaju podrażnienia skóry. W związku z tą właściwością warto wykorzystać olej z rokitnika na zniszczoną skórę rąk.


Tomasz Kapuściński