Rad

Rad to pierwiastek chemiczny należący do grupy metali alkalicznych. Występuje w formie kilku radioaktywnych izotopów będących produktami rozpadu szeregów uranowych. Rad wykazuje właściwości litofilne, najczęściej wiąże się z minerałami zeolitowymi. Gromadzi się w złożach uranu, skąd jest wydobywany. Rad wykorzystuje się w radioterapii (brachyterapii), a do 1960 roku stanowił składnik farb luminescencyjnych. Został wycofany z powodu radioaktywności wywołującej białaczkę wśród pracowników zatrudnionych przy produkcji soli radu. Nazwa „rad” pochodzi od łacińskiego wyrazu radius, które oznacza „promień”. Jest srebrzystolśniącym, miękkim metalem o silnych właściwościach promieniotwórczych.

Pierwsze odkrycie

Rad z rudy uranu po raz pierwszy odkryło i nazwało w 1898 roku polsko-francuskie małżeństwo, chemiczka i fizyczka Maria Skłodowska-Curie oraz fizyk Piotr Curie. Dwanaście lat później czysty rad wyodrębniła polska noblistka wraz ze swoim współpracownikiem, francuskim chemikiem André Louisem Debierne. Świeżo po tym przełomowym odkryciu świat mocno zachłysnął się możliwościami radu. Do tego stopnia, iż sądzono, że rad jest w stanie rozwiązać niemal każdy problem, a radiacja to cudowne odkrycie wywierające zbawienny wpływ na żywe organizmy.

W owych czasach „każdy” chciał mieć „coś” z radem. Zatem rad pakowano do najróżniejszych produktów spożywczych, kosmetyków czy leków. W latach 1931–1936 niemiecka firma Burk & Braun sprzedawała radioaktywną czekoladę, która rzekomo miała właściwości regenerujące

Rad w medycynie

Silną promieniotwórczość radu dawniej wykorzystywano do leczenia zaawansowanego i rozległego raka, m.in. w brachyterapii. Brachyterapia jest jedną z technik leczenia promieniowaniem polegającą na bezpośrednim kierowaniu źródła promieniowania na zmiany chorobowe. Komórki nowotworu niszczone były dzięki radioaktywnemu promieniowaniu, w wyniku umieszczenia w chorej tkance określonej dawki chlorku lub bromku radu. Radioterapia (dawniej: curieterapia) była techniką stosowaną w onkologii do leczenia chorób nowotworowych oraz łagodzenia bólu związanego z rozsianym procesem nowotworowym, np. w przerzutach nowotworowych do kości.
Obecnie, z obawy ze względu na dużą radioaktywność, rad nie jest już stosowany w terapii nowotworowej.

Placówki medyczne wykorzystują jeszcze źródło promieniotwórcze radu najczęściej w teleterapii i brachyterapii, choć większość starych źródeł radu używanych w brachyterapii zostało zastąpione przez: kobalt, cez i iryd.

Bibliografia:

Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.
Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012.

Opracowała Agata Majcher