Przeziębienie (choroba przeziębieniowa)

Przeziębienie (ostre zapalenie górnych dróg oddechowych, wirusowe zapalenie nosogardła i/lub zatok przynosowych) jest powszechną chorobą wirusową.

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową – w wyniku kontaktu z chorym. Uważa się, że przeziębienie następuje na skutek wychłodzenia organizmu (to fakt) i ulegają mu osoby osłabione, z zaburzeniami snu, zestresowane, niedożywione lub świeżo po przebytych ciężkich chorobach lub operacjach.

Należy jednak wziąć pod uwagę, że są to jedynie czynniki sprzyjające przeziębieniu, natomiast infekcja zawsze wywoływana jest wirusami znajdującymi się w ślinie, wydychanym powietrzu lub na przedmiotach codziennego użytku. Za wywołanie przeziębienia odpowiedzialnych jest około 200 różnych typów wirusów, w tym:

• rynowirusy (30–50%),
• koronawirusy (10–15%),
• wirusy grypy,
• adenowirusy,
• enterowirusy,
• i inne.

Okres wylęgania wirusów wynosi od 1 do 2 dni, a zakaźność jest największa w ciągu pierwszych 3 dób choroby. Jej początek najczęściej jest łagodny, następnie mogą wystąpić takie objawy jak:

• niewielka gorączka (często jednak obywa się bez gorączki),
• dreszcze,
• złe samopoczucie,
• bóle głowy i mięśni,
• drapanie w gardle,
• katar – początkowo wodnisty, następnie dający uczucie zatkania drożności nosa; zahamowanie węchu, kichanie; pod koniec choroby wydzielina może być coraz gęstsza, zielonkawa, a nawet ropna,
• zapalenie, zaczerwienienie gardła,
• kaszel, początkowo suchy, może przechodzić w wilgotny,
• w przypadku adenowirusa może wystąpić zapalenie spojówek.

Przeziębienie zwykle ustępuje samoistnie po 7–10 dniach, lecz w przypadku ¼ chorych osób kaszel może utrzymywać się nawet przez 2–3 tygodnie, a nawet dłużej. Przebieg choroby jest łagodny i nie ma konieczności stosowania żadnych szczepień. Przeziębienie może mieć objawy podobne do grypy, dlatego czasem jest mylone z tą chorobą. Osobom przeziębionym zaleca się izolację, umiarkowany, regularny wysiłek fizyczny oraz higienę: częstsze mycie rąk, wietrzenie pomieszczeń, utrzymywanie pościeli, piżamy czy ręczników w czystości. Nie stosuje się leczenia przeciwwirusowego, ale można naturalnie się wspomagać.

Leczenie ziołami i pożywieniem

Leczenie przeziębienia polega głównie na łagodzeniu jego objawów, a ziołolecznictwo zasłużenie dzierży palmę pierwszeństwa jako skuteczna, wspierająca metoda terapeutyczna. Oprócz ziół warto także zadbać o zdrową dietę, czyli pokarmy bogate w witaminy i minerały. W przebiegu przeziębienia dużą rolę odgrywa wspieranie układu odpornościowego, dlatego zaleca się dietę bogatą w składniki podnoszące odporność.

Pokarmy wspierające powrót do zdrowia, łagodzące objawy i podnoszące odporność

• Posiłki powinny być lekkostrawne, ciepłe, podane w przyjemny sposób, kolorowe, zachęcające do konsumpcji. Należy wybierać wariant potraw niskoprzetworzonych.
• Zaleca się zwiększenie udziału warzyw i owoców bogatych w witaminy: C, D, A, E, B oraz mikroelementy: magnez, potas, cynk, żelazo, selen. Pokarmy roślinne najlepiej spożywać zarówno w formie surowej, jak i gotowanej. Dodatkowo są one świetnym źródłem przeciwutleniaczy i błonnika. Polecane owoce i warzywa: przetwory oraz herbatki z owoców dzikiej róży, jagody, żurawiny, porzeczki, truskawki, cytrusów, a także: melony, papryka, natka pietruszki, kapusta, ogórki, buraki kiszone, szpinak, pomidory, wodorosty, orzechy czy migdały.
• Zaleca się sięgać po produkty zbożowe z pełnego przemiału, bogate w błonnik. Ciemne pieczywo, gruboziarniste kasze, ryż pełnoziarnisty dostarczają znacznych ilości żelaza oraz cynku.
• Warto rozważyć suplementację witaminy D – zwanej witaminą odporności. W produktach spożywczych znajdziemy ją na przykład w rybach morskich. Niskotłuszczowe produkty mleczne, chude mięsa, rośliny strączkowe, jak również orzechy brazylijskie, są bogatym źródłem cynku, żelaza oraz selenu.
• Odpowiednia ilość płynów. Podczas choroby nie można pominąć regularnego nawadniania się. Chory powinien wypijać od 2 do 2,5 l płynów dziennie. Zaleca się picie ciepłych herbat z cytryną, imbirem, dosładzanych miodem lub świeżo wyciskane soki. Bardzo dobrym pomysłem jest dodawanie do herbaty zagęszczonego soku z maliny, lipy lub jeżyny.

Zioła na łagodzenie objawów przeziębienia

• Jeżówka purpurowa (Echinacea) jest to pierwsze zioło wymieniane jako panaceum na przeziębienie. Preparaty z jeżówki skracają czas trwania choroby o około półtora dnia. Szybciej ustępuje kaszel, bóle głowy oraz katar.
• Prawoślaz lekarski wykorzystywany jest do produkcji syropów na kaszel. Syrop prawoślazowy wspomaga zwalczanie infekcji górnych dróg oddechowych. Śluz zawarty w prawoślazie ma właściwości powlekające i łagodzące podrażnienia. Chroni błonę śluzową gardła podczas kaszlu, przed wysuszeniem oraz ułatwia odkrztuszanie wydzieliny.
• Tymianek działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, wzmacniająco i napotnie, minimalizuje objawy przeziębienia i grypy.
• Podbiał wspomaga leczenie chorób górnych dróg oddechowych, łagodzi ból gardła; jest pomocny zarówno przy mokrym kaszlu z zalegającą wydzieliną, jak i przy przewlekłym, suchym kaszlu.
• Lipa, konkretnie jej kwiaty z działaniem napotnym, są wykorzystywane bardzo powszechnie w leczeniu przeziębień. Duże znaczenie mają też zawarte w lipie związki śluzowe, które wykazują działanie osłaniające.

Agata Majcher

Źródła:
Choroby układu oddechowego, redaktorzy działu: E. Niżankowska-Mogilnicka i R. Krenke, [w:] „Medycyna Praktyczna”, Kraków 2018.
Kaczmarczyk-Sedlak I., Ciołkowski A., Zioła w medycynie, choroby układu oddechowego, Warszawa 2017.