Platyna

Obecnie platyna jest w jubilerstwie wysoko cenionym metalem szlachetnym, droższym od złota lub porównywalnym z nim cenowo. Metal ten został odkryty stosunkowo późno, bo w 1735 roku na terenie Ameryki Południowej. Na początku platyna nie cieszyła się powszechną estymą, nazywano ją nawet pogardliwie „sreberkiem” (platina). Dawniej sądzono, że platyna to ubogi krewny srebra lub „niedojrzałe” złoto. Nazwa tego kruszcu wywodzi się od hiszpańskiego wyrazu plata oznaczającego właśnie „srebro”. Najwięcej platyny pochodzi obecnie z: Republiki Południowej Afryki, Rosji i Kanady.

Platyna w czystej postaci jest twardym, białosrebrzystym metalem, który, podobnie jak złoto, nie podlega korozji. Również, tak jak złoto, pierwiastek ten nie ulega utlenianiu i nie działają na nią klasyczne kwasy. Platynę rozpuścić jest w stanie tzw. woda królewska, czyli mieszanina stężonych silnych kwasów – azotowego i solnego. Taką możliwość mają jeszcze: halogeny, cyjanki, siarka oraz żrące zasady.

Platyna to bardzo dobry przewodnik – jest nawet bardziej stabilna niż miedź czy złoto. To trwały metal, który nie podlega matowieniu, ani nie zużywa się zbyt szybko. Wielu jubilerów uważa także, że platyna jest najlepszym metalem do osadzania diamentów.

Platyna w medycynie

Platyna odgrywa ważną rolę w medycynie. Z racji tego, że jest wysoce stabilnym i odpornym metalem, szeroko wykorzystuje się ją w chirurgii i stomatologii. Z platyny wykonuje się koronki i wypełnienia dentystyczne, a także: elementy konstrukcji rozruszników serca, aparatów słuchowych, cewników, protez, implantów czy syntetycznych dysków.

Platyna odegrała istotną rolę w rozwoju farmakologii onkologicznej. Cisplatyna (zawierająca platynę) jest lekiem używanym w chemioterapii nowotworów. Stosowana początkowo w leczeniu raka jąder i raka jajnika, szybko stała się podstawą wielu protokołów leczenia skojarzonego nowotworów różnego typu. Choć cisplatyna charakteryzuje się dużą skutecznością, to jednak stosowanie jej wiąże się z wystąpieniem wielu skutków niepożądanych. Związki platyny są powszechnie wykorzystywane w chemioterapii guzów litych. Cisplatyna ogranicza wzrost i rozwój nowotworu, hamuje przebieg podstawowych procesów biologicznych komórki nowotworowej, dając sygnał prowadzący do jej śmierci.

Mikroskopijne cząsteczki platyny oddziałują silnie dermatologicznie, ułatwiając penetrację głębokich warstw skóry. Platyna nawilża i zmniejsza podrażnienia skóry, wspiera leczenie chorób alergicznych, AZS, trądziku i łuszczycy, redukuje przebarwienia skóry, działa odmładzająco, zwiększa jędrność i elastyczność skóry, wygładza ją i rozjaśnia, a także neutralizuje wolne rodniki, zmniejsza opuchliznę na twarzy i pod oczami.

Jako katalizator platyna pobudza i kontroluje procesy biochemiczne organizmu: syntezy, utleniania, oddychania, krążenia, trawienia czy wydalania. Platyna poprawia funkcjonowanie organów wewnętrznych oraz tkanki łącznej, wzmacnia strukturę komórek krwi, sprzyja obkurczaniu i sklepianiu rozszerzonych lub popękanych naczyń krwionośnych.

Ciekawostka związana z platyną

Platyna przeszła do historii przemysłu muzycznego, kiedy to od 1976 roku wprowadzono certyfikat sprzedaży, system nagród za sprzedaż nagrań muzycznych. Kryteria przyznawania platynowej płyty są zależne od kraju lub regionu, w którym album został wydany. Niemniej jednak posiadanie platynowego krążka jest wielkim wyróżnieniem dla muzyka. Dzięki filmowi Platynowa blondynka z 1931 do języka potocznego przeszło pojęcie stereotypowej blond piękności młodej i nierozgarniętej. Z kolei American Express wydało w 1984 roku platynową kartę płatniczą, która stała się symbolem prestiżu.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia:
Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner, J., Poznań 2014.
www.mp.pl, cisplatyna.