Ostre zapalenie śródpiersia - wprowadzenie

Ostre zapalenie śródpiersia to poważna i potencjalnie zagrażająca życiu jednostka chorobowa, która charakteryzuje się stanem zapalnym w obrębie śródpiersia – przestrzeni anatomicznej znajdującej się pomiędzy obiema opłucnymi i obejmującej kluczowe struktury, takie jak serce, duże naczynia krwionośne, przełyk, tchawicę, a także węzły chłonne. Zapalenie to może mieć charakter infekcyjny, wywołane przez bakterie, grzyby lub inne patogeny, ale może również przebiegać bez zakażenia.

Choroba ta może dotyczyć pacjentów w każdym wieku – od noworodków po osoby starsze – i może rozwinąć się w wyniku różnych patologii w obrębie klatki piersiowej, takich jak urazy, operacje, infekcje nosogardzieli, czy choroby przewlekłe, jak cukrzyca. Przebieg zapalenia śródpiersia bywa ostry lub przewlekły, jednak forma ostra jest szczególnie niebezpieczna i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Czynniki ryzyka ostrego zapalenia śródpiersia

Chociaż zapalenie śródpiersia może wystąpić u każdego, istnieje szereg czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju tej choroby. Do najistotniejszych z nich należą:

• Palenie papierosów – długotrwałe palenie prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego w drogach oddechowych, zwiększając ryzyko infekcji i uszkodzenia tkanek w obrębie klatki piersiowej, w tym śródpiersia.
• Cukrzyca – choroba ta wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego, osłabiając zdolność organizmu do zwalczania infekcji, co może sprzyjać rozwojowi zapalenia w obrębie śródpiersia.
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – pacjenci z POChP mają osłabioną funkcję płuc, co może zwiększać ryzyko zakażeń i stanów zapalnych, w tym zapalenia śródpiersia.
• Steroidoterapia – stosowanie sterydów obniża odpowiedź immunologiczną organizmu, co może prowadzić do zwiększonej podatności na zakażenia, w tym w obrębie śródpiersia.
• Długi pobyt na OIOM-ie – intensywna opieka medyczna, zwłaszcza w kontekście ciężkich stanów, takich jak wstrząs septyczny czy niewydolność wielonarządowa, może wiązać się z większym ryzykiem rozwoju zapalenia śródpiersia, szczególnie w wyniku infekcji szpitalnych.

Patofizjologia i przyczyny ostrego zapalenia śródpiersia

Ostre zapalenie śródpiersia jest często wynikiem przedziurawienia przełyku lub oskrzela, które prowadzi do uwolnienia treści żołądkowej lub bakteryjnej do przestrzeni śródpiersia. Ta forma zapalenia jest najczęstszą przyczyną tej choroby, stanowiącą około 90% przypadków. Do perforacji przełyku może dojść w wyniku urazów, wymiotów (w tym aspiracji treści żołądkowej), zabiegów endoskopowych lub urazów mechanicznych, takich jak rany cięte i postrzałowe.

Innymi przyczynami zapalenia śródpiersia są:

• Pośrodkowa sternotomia – zabieg chirurgiczny, który polega na przecięciu mostka w celu uzyskania dostępu do klatki piersiowej, może prowadzić do zakażeń i stanów zapalnych w obrębie śródpiersia.
• Zakażenia ropne nosogardzieli – infekcje w obrębie górnych dróg oddechowych mogą prowadzić do rozprzestrzeniania się patogenów do śródpiersia.
• Zapalenie żeber, kręgów i stawów mostkowo-obojczykowych – te schorzenia mogą obejmować struktury anatomiczne w obrębie śródpiersia i prowadzić do jego zapalenia.
• Ropień zaotrzewnowy, migdałkowy i podprzeponowy – mogą stanowić źródło infekcji, które rozprzestrzeniają się do przestrzeni śródpiersia.

Objawy ostrego zapalenia śródpiersia

Ostre zapalenie śródpiersia to stan o szybkim przebiegu, który prowadzi do nasilenia objawów klinicznych w krótkim czasie. Pacjenci zazwyczaj zgłaszają:

• Silny ból za mostkiem – ból, który może promieniować do pleców i nasila się przy głębokim oddychaniu, jest wynikiem zapalenia i naciekania struktur śródpiersia.
• Wysoka gorączka i dreszcze – odpowiedź organizmu na infekcję bakteryjną lub grzybiczą, która prowadzi do rozwoju stanu zapalnego.
• Niepokój i rozdrażnienie – pacjenci często wykazują objawy związane z ogólnym poczuciem zagrożenia, co jest wynikiem zarówno bólu, jak i ogólnego pogorszenia stanu zdrowia.
• Tachykardia i przyspieszony oddech – reakcje organizmu na stan zapalny i niewydolność oddechową, które mogą wystąpić w wyniku uszkodzenia struktur oddechowych i sercowo-naczyniowych.
• Objawy odmy śródpiersia i odmy podskórnej – mogą wystąpić w wyniku obecności powietrza w przestrzeni śródpiersia lub pod skórą, które są wynikiem uszkodzenia struktur oddechowych.
• Tkliwość w okolicy mostka i przyczepów żeber – związana z zapaleniem tkanek miękkich w obrębie klatki piersiowej.
• Objawy sepsy – pacjenci mogą prezentować objawy ogólnoustrojowe, takie jak hipotensja, zaburzenia świadomości czy niewydolność wielonarządowa.

Leczenie ostrego zapalenia śródpiersia

Leczenie ostrego zapalenia śródpiersia jest wysoce złożone i wymaga natychmiastowej interwencji. Podstawowe działania obejmują:

• Drenaż śródpiersia – w przypadku gromadzenia się ropy w obrębie przestrzeni śródpiersia, konieczne jest przeprowadzenie drenażu, aby usunąć zgromadzone materiały ropne.
• Leczenie przeciwbakteryjne – w leczeniu zakażeń bakteryjnych stosuje się antybiotyki o szerokim zakresie działania, takie jak piperacylina z tazobaktamem, aby zapewnić skuteczną eliminację patogenów.
• Leczenie przyczyny zapalenia – w przypadkach perforacji przełyku lub oskrzela konieczna jest szybka naprawa uszkodzonej struktury. Ponadto, należy kontrolować ogniska zakażenia w jamie ustno-gardłowej, np. przez ekstrakcję zębów lub nacięcie ropni.
• Drenaż przestrzeni powięziowych szyi – w przypadku rozprzestrzeniania się infekcji do okolic szyi, może być konieczne wykonanie drenażu tych przestrzeni.
• Tracheotomia – w niektórych przypadkach, zwłaszcza w ciężkich stanach, może być konieczne wykonanie tracheotomii, aby umożliwić swobodny przepływ powietrza w drogach oddechowych.

Rokowanie i powikłania

Rokowanie w przypadku ostrego zapalenia śródpiersia zależy od wielu czynników, w tym od wieku pacjenta, stanu ogólnego, obecności innych chorób współistniejących oraz czasu, jaki upłynął od momentu wystąpienia objawów. Śmiertelność w przypadku ostrego zapalenia śródpiersia waha się od 10 do 50%, w zależności od przyczyny choroby oraz szybkości wdrożenia leczenia.

Powikłania ostrego zapalenia śródpiersia obejmują:

• Niewydolność nerek – wynikającą z wstrząsu septycznego.
• Niewydolność oddechową – w wyniku uszkodzenia struktur oddechowych.
• Sepsę i wstrząs septyczny – mogące prowadzić do niewydolności wielonarządowej.
• Ropień śródpiersia – wymaga interwencji chirurgicznej i długotrwałego leczenia antybiotykowego.
• Ropniak opłucnej – gromadzenie się ropy w jamie opłucnej, które może wymagać drenażu.

W przypadku szybkiej diagnozy i skutecznego leczenia, rokowanie może być pomyślne, jednak choroba ta pozostaje jednym z poważniejszych wyzwań klinicznych w medycynie.