Angina – ostre zapalenie gardła i migdałków

Pojęcie infekcji gardła i górnych dróg oddechowych jest szerokie.

To wiele odmian chorób, z których każda ma inną przyczynę i wymaga odmiennego leczenia. Bardzo istotne jest rozróżnienie, kiedy mamy do czynienia z infekcją wirusową, a kiedy z bakteryjną – od tego zależy, czy wystarczą domowe metody powrotu do zdrowia, czy będzie potrzebna antybiotykoterapia. Po antybiotyki powinno się sięgać w ostateczności  – w uzasadnionych przypadkach.

Ostre zapalenie gardła i migdałków to stan zapalny błony śluzowej gardła wywołany zakażeniem lub podrażnieniem – 90–95% procent wszystkich przypadków wywołują wirusy, a 5–10% – bakterie. Za większość odpowiadają paciorkowce z grupy A o nazwie Streptococcus pyogenes.

Objawy przeziębienia wirusowego i anginy ropnej, za którą odpowiadają bakterie, różnią się od siebie.

Charakterystyka i objawy przeziębienia:

• w 90–95% przypadkach wywołują je wirusy,
• najczęściej ma łagodny, stopniowy przebieg, choć zdarza się przebieg nagły,
• kaszel,
• ból gardła,
• ból głowy,
• katar,
• chrypka,
• złe samopoczucie,
• prawidłowa temperatura lub gorączka do 38°C,
• okres wylęgania wynosi od 1 do 6 dni, a choroba trwa do 3 tygodni,
• wirusowe zapalenie gardła nie jest wrażliwe na antybiotykoterapię.

Charakterystyka i objawy anginy ropnej:

• w 5–10% przypadków wywołują je bakterie,
• pojawia się nagle,
• najczęściej ostry ból gardła podczas przełykania (lecz nie zawsze),
• gardło i migdałki mają żywoczerwoną lub krwistoczerwoną, obrzękniętą błonę śluzową, a język jest malinowy,
• wysoka temperatura przekraczająca 38°C,
• biały nalot na migdałkach,
• tkliwe, powiększone węzły chłonne,
• mogą się pojawić nietypowe dla anginy objawy, takie jak bóle brzucha czy wymioty (szczególnie u dzieci),
• okres wylęgania wynosi od 12 godzin do 4 dni i trwa ok. 7 dni,
• z reguły nie występuje ani kaszel, ani katar,
• angina ropna wywołana przez bakterie jest wrażliwa na antybiotyki; antybiotyki należy przyjmować jedynie w przypadku potwierdzonym na 100%, że jest to infekcja bakteryjna, należy wykluczyć anginę wirusową.

Antybiotykoterapia w leczeniu anginy jest konieczna, bez tego mogą się pojawić powikłania bakteryjnego zakażenia gardła, takie jak:

• ponowna infekcja,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• ropnie wokół migdałków, ropne zapalenie węzłów chłonnych lub zatok przynosowych,
• gorączka reumatyczna,
• sepsa.

Angina paciorkowcowa – kto jest nią zagrożony

Na anginę ropną najczęściej chorują dzieci pomiędzy 5 a 15 rokiem życia. Rzadko spotyka się, by na anginę paciorkowcową zapadały osoby powyżej 16 roku życia (jest to zaledwie ok. 2% populacji). Angina paciorkowcowa najczęściej rozwija się w okresach od późnej jesieni do wczesnej wiosny – choroba ustępuje zwykle po 7 dniach, a okres jej wylęgania trwa z kolei od 1–4 dni.

Jak rozpoznać zakażenie paciorkowcem

W celach diagnostycznych wykonuje się testy na obecność bakterii paciorkowca – pobiera się wymaz z gardła. Dodatni wynik potwierdza zakażenie, ujemny – wyklucza. Wykonuje się także posiew wymazu z gardła lub migdałków. W tym celu pobiera się wymaz z obu migdałków i tylnej ściany gardła, szpatułką zanurzoną w żelu agarowym lub 0,9-procentowym chlorku sodu. Pobrany materiał umieszcza się w jałowej probówce z korkiem. Na wyniki nieraz czeka się nawet do kilku dni, ale na szczęście w aptece dostępne są testy diagnostyczne na wykrywanie bakterii paciorkowych, które dają wynik już po 10 minutach.

Wirus Epstein-Barr – choroba łudząco przypominająca bakteryjne zapalenie gardła

Angina ropna zawsze powinna być odpowiednio rozpoznana i właściwie leczona, dlatego tak istotne jest wykonanie testów diagnostycznych w celu potwierdzenia lub wykluczenia tej choroby.

Mononukleoza zakaźna (wirus Epstein-Barr) – jej objawy są łudząco podobne do objawów anginy ropnej. Z tą różnicą, że jest to infekcja wirusowa, a nie bakteryjna. Mononukleozę wywołuje wirus EBV, który może uszkadzać wątrobę. Jeśli angina ropna zostanie błędnie zdiagnozowana, pomylona z mononukleozą i w związku z tym zastosuje się antybiotyki, zwiększy to ryzyko uszkodzenia wątroby. Antybiotyki są substancjami o silnym działaniu, więc dokładając temu organowi dodatkową pracę, trzeba się liczyć z tym, że zostaje on dodatkowo zagrożony uszkodzeniem.

Wirus EBV nazywany jest także chorobą pocałunków. Do zarażenia dochodzi poprzez kontakt ze śliną, ale do tego konieczny jest bliski kontakt, np. przez pocałunek lub picie z jednej butelki, bądź też dzielenie się papierosem, czy jedzenie tej samej kanapki. Przetaczanie krwi lub przeszczep narządów także może spowodować rozwój choroby.

Objawy mononukleozy zakaźnej:

• objawy grypopodobne,
• zapalenie gardła i migdałków,
• charakterystyczny, biały nalot na migdałkach przypominający anginę ropną,
• silny ból gardła,
• powiększenie węzłów chłonnych i śledziony,
• zapalenie wątroby,
• bóle głowy, brzucha, nudności lub wymioty,
• bardzo wysoka gorączka, do 40°C, która może się utrzymywać nawet do 5 tygodni.

Właściwe rozpoznanie choroby jest kluczowe dla dalszego leczenia. Rozróżnienie między infekcją bakteryjną a wirusową może ocali jelita i wątrobę, a antybiotykoterapia wdrożona w uzasadnionym przypadku (zakażenie bakteryjne) choć jest złem koniecznym, to jednak może ustrzec przed niebezpiecznymi powikłaniami. 

Agata Majcher