Ospa wietrzna

Ospa wietrzna to choroba zakaźna wieku dziecięcego, którą wywołuje wirus ospy i półpaśca – Varicella-zoster virus – VZV.

Przedostaje się on do organizmu poprzez górne drogi oddechowe i/lub spojówki, a stamtąd do węzłów chłonnych. Po kilku dniach zajmuje wątrobę i śledzionę. Na skutek wiremii (proces, w którym wirusy przedostają się do krwioobiegu, a wraz z krwią rozprzestrzeniają się po całym organizmie, stając się ogólnoustrojowym źródłem zakażenia) zakażeniu ulega skóra.

Na ospę wietrzną można zachorować w każdym wieku, ale najczęściej zakażają się nią dzieci. Przechorowanie ospy gwarantuje odporność na tę chorobę przez resztę życia, ale ponieważ wirus VZV wywołuje także półpaśca, jest możliwe zarażenie się nim już będąc dorosłym. Ospa wietrzna jest bardzo zaraźliwa, po kontakcie z chorym narażonych jest około 90% osób. Wirus przenosi się drogą kropelkową oraz drogą powietrzną „z wiatrem” na odległość do kilkudziesięciu metrów – dlatego ospę nazywa się wietrzną. Zaraźliwa jest wydzielina dróg oddechowych oraz wykwity skórne ospy wietrznej. Organizm ludzki to jedyne źródło zakażenia.

Przebieg choroby u dzieci jest zwykle łagodny, ale już u nastolatków od 13. roku życia i osób dorosłych –średnio ciężki lub ciężki, a powikłania choroby rozwijają się u nich znacznie częściej.

Objawy:

• Na 1–2 dni przed pojawieniem się charakterystycznych pęcherzyków występują objawy grypopodobne: gorączka lub stan podgorączkowy, złe samopoczucie, ból głowy i mięśni, zapalenie gardła, katar, utrata apetytu.
• Swędząca osutka (wysypka) na całym ciele – na początku rumieniowe plamki, następnie pęcherzykowate grudki wypełnione płynem. W ostatnim etapie formują się krostki, zasychające w strupki. Jeśli strupki zostaną przedwcześnie oderwane, w ich miejscu pojawią się blizny (charakterystyczne dziurki na skórze), dlatego trzeba pilnować, by tych strupków nie zrywać. Osutka wyskakuje na głowie, tułowiu, kończynach, może też w błonach śluzowych jamy ustnej, gardła, a także narządów płciowych.
• Powiększenie węzłów chłonnych, gorączka.

Leczenie

U dzieci do 12. roku życia stosuje się jedynie leczenie objawowe. Ponadto, u wszystkich chorych należy dbać właściwą pielęgnację skóry i higienę:

• codzienna kąpiel i delikatne osuszanie miękkim ręcznikiem,
• obcinanie paznokci na krótko, aby nie pojawiała się pokusa drapania swędzących miejsc,
• nakładanie chłodnych okładów, smarowanie maściami przeciwświądowymi (np. roztwór nadmanganianu potasu) lub pudrowanie,
• regularna zmiana piżamy oraz pościeli,
• zakładanie rękawiczek i skarpet.

W ciężkim przebiegu ospy stosuje się leki przeciwwirusowe, które skracają czas trwania choroby i zmniejszają ryzyko rozwoju powikłań. Przykładem takiego leku jest acyklowir, który wprawdzie nie zabija wirusów, ale hamuje ich mnożenie się. Dlatego istotne, by przyjąć go możliwie szybko w pierwszych dniach choroby.

Powikłania

Najbardziej zagrożone ciężkim przebiegiem choroby, jak i powikłaniami są:

• osoby powyżej 20. roku życia,
• kobiety w ciąży, zwłaszcza w II i III trymestrze narażone są na śródmiąższowe zapalenie płuc, które jest przyczyną 40% zgonów; może także nastąpić poronienie lub przedwczesny poród,
• noworodki matek, które zachorowały na ospę,
• osoby z upośledzoną odpornością.

Do typowych powikłań należą:

• wtórne bakteryjne zakażenia wykwitów skórnych: ropień, róża, płonica, zakażenia paciorkowcowe lub sepsa,
• zapalenie płuc,
• zapalenie móżdżku, mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych.

Agata Majcher

Źródło:
Kuchar E., Mrukowicz J., Gładysz A., i inni, Wybrane choroby wirusowe [w:] „Medycyna praktyczna”, Warszawa 2018.