Odma śródpiersia

Odma śródpiersiowa jest jedną z chorób śródpiersia – obok guzów, torbieli i zapalenia śródpiersia. Dotyczy sytuacji, gdy w jego obrębie gromadzi się patologiczna ilość wolnego gazu (powietrza), który do śródpiersia może przedostać się z różnych miejsc, np. z górnych i dolnych dróg oddechowych, z przewodu pokarmowego, z miąższu płucnego lub spoza organizmu. Aby powietrze nagromadziło się w śródpiersiu, musi dojść do przerwania ciągłości naczyń lub oskrzeli. 

Odmę śródpiersia pierwszy opisał Simmons w 1784 r., zaś odmę śródpiersia po urazie w 1819 r. scharakteryzował Laennec, natomiast w 1939 r. Hamman opisał cechy kliniczne odmy śródpiersia, w tym tzw. objaw Hammana – chrzęszczący lub skrzypiący dźwięk słyszalny w okolicy przedsercowej i nasilający się podczas wdechu i przy ułożeniu na lewym boku.

Przyczyny i sytuacje rozwoju odmy śródpiersia

1. Gdy powietrze przedostanie się z górnych dróg oddechowych

Może się tak wydarzyć na skutek urazu albo jatrogennego uszkodzenia tchawicy, oskrzeli lub krtani.

2. Gdy powietrze przedostanie się z górnych dróg oddechowych

Powikłania po biopsji przezoskrzelowej mogą doprowadzić do uszkodzenia dolnych dróg oddechowych. Możliwe komplikacje po takim zabiegu to: odma opłucna, odma śródpiersia lub krwawienie.

3. Gdy powietrze przedostanie się z  miąższu płucnego

To tak zwany efekt Macklina – na skutek wzrostu ciśnienia w drogach oddechowych dochodzi do pękania drobnych pęcherzyków płucnych i przedostawania się powietrza do miąższu płucnego. Dalej powietrze przenika wzdłuż przestrzeni okołooskrzelowych i okołonaczyniowych w kierunku śródpiersia.

Przyczyną takiego efektu mogą być:

• wymioty
• napad kaszlu w astmie,
• defekacja,
• poród,
• podnoszenie ciężarów,
• nurkowanie,
• sztuczna wentylacja,
• inhalacje,
• próba Valsalvy (badanie drożności trąbki słuchowej – podczas testu osoba badana wydmuchuje powietrze z płuc do nosa przy zamkniętych ustach i uciśniętych skrzydełkach nosa),
• barotrauma (uraz ciśnieniowy).

4. Gdy powietrze przedostanie się z przewodu pokarmowego

Uszkodzenie przełyku z rozwijającym się zapaleniem prowadzi do odmy śródpiersia. Śmiertelność w tych przypadkach jest wysoka.

5. Gdy powietrze przedostanie się spoza organizmu

Do takich sytuacji może dojść na skutek zabiegów chirurgicznych, gdy śródpiersie zostanie otwarte, a powietrze dostanie się do niego z zewnątrz. 

Objawy

Do najczęstszych objawów odmy śródpiersia należą:

• ból za mostkiem, nasilający się przy oddychaniu i zmianie pozycji ciała – bardzo charakterystyczny dotyczący nawet 90 proc. przypadków,
• duszność – 50 proc. przypadków,
• dyskomfort w szyi i trzeszczenie przy uciśnięciu szyi oraz okolicy nadobojczykowej – w sytuacji, gdy powietrze przedostanie się do tkanek szyi – 50 proc. przypadków,
• objaw Hammana – chrzęszczący lub skrzypiący dźwięk słyszalny w okolicy przedsercowej i nasilający się podczas wdechu i przy ułożeniu na lewym boku.

Leczenie

W większości przypadków powietrze ze śródpiersia wydostaje się do tkanki podskórnej szyi, tworząc odmę podskórną szyi i okolicy nadobojczykowej, która nie wymaga leczenia operacyjnego, więc w większości przypadków wystarczy leczenie zachowawcze.

Odma śródpiersia może współwystępować razem z odmą opłucnową wymagającą drenażu ssącego.

Niekiedy konieczne jest odbarczenie odmy śródpiersiowej lub chirurgiczne opatrzenie miejsca przecieku powietrza. 

Opracowała Agata Majcher

Źródła:

WWW.podyplomie.pl Odma śródpiersia; Kozak J.

Choroby układu oddechowego [w:] „Medycyna Praktyczna”; redaktorzy działu: E. Niżankowska-Mogilnicka, R. Krenke, F. Mejza.