Morwa biała – właściwości i zastosowanie

Morwy (biała lub czarna) pochodzą z Azji. Niektóre opracowania podają informację, że starożytni Chińczycy poili herbatką z tej rośliny dzieci wątłe, które zbyt wolno się rozwijały.

W krajach azjatyckich morwy są sadzone nie tylko ze względu na smakowite owoce i lecznicze liście. Przede wszystkim owoce morwy to pokarm dla jedwabnika morwowego produkującego drogocenny jedwab.

Legenda głosi, że pierwszą tkaninę jedwabną uprzędła 46 wieków temu nudząca się żona cesarza chińskiego Hoang. A prawdą zaś jest, że jedwabne nici „produkują” motyle jedwabnika morwowego.

Życie tego uroczego stworzenia jest krótkie i podporządkowane służbie człowiekowi. Gdy owad ukończy swą pracę, musi oddać życie. Ten krępy, nocny, owłosiony motyl jest całkowicie bezbronny. Nie potrafi latać, nie ma też barw kamuflujących, więc jest łatwym łupem dla drapieżników. To właśnie z kokonów tego stworzenia pozyskiwany jest jedwab, którego produkcja kończy się niestety zabójstwem. Dorosły motyl, aby móc wyswobodzić się z kokonu, musiałby przerwać długą (nawet 3-kilometrową) nić. By do tego nie dopuścić, stworzenie jest topione w gorącej wodzie, by możliwe było uwolnienie z kokonu jedwabnych nici.

Do Europy morwa trafiła w XI wieku. Jeszcze 30–40 lat temu drzewa morwy w Polsce rosły w wielu parkach czy w dużych, przyklasztornych ogrodach. Aktualnie drzewa te przeżywają swój renesans i znów w sprzedaży dostępne są jej sadzonki. Jest to drzewo o sporych rozmiarach (w Polsce dorasta nawet do 20 m). W drugiej połowie lata dojrzewają owoce morwy, które mogą mieć kolor biały, ciemnowiśniowy lub czarny.

Składniki chemiczne

Liście morwy zawierają flawonoidy (kwercetynę, rutynę, kemferol), taniny, kwas chlorogenowy, kawowy, aminokwasy (leucynę, tryptofan, argininę, lizynę, prolinę) oraz alkaloidy. To dzięki tym składnikom poziom cukru i cholesterolu zostaje obniżony. Liście są także cennym surowcem w profilaktyce otyłości lub chorób nowotworowych. Owoce, bardzo słodkie i budową podobne do jeżyny, zawierają kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy), kumaryny, garbniki, flawonoidy, witaminę C i z grupy B, a także sporo żelaza oraz potasu. Pomimo sporej zawartości cukrów są niskokaloryczne i bogate w błonnik.

Właściwości lecznicze

Surowcem leczniczym są liście i pączki morwy. Roślina ta przede wszystkim słynie ze swoich możliwości wspomagania trawienia cukrów złożonych, dlatego znalazła zastosowanie w profilaktyce przeciwcukrzycowej. Wyciągi z liści morwy opóźniają wchłanianie glukozy w jelicie cienkim, co ma związek z obniżeniem poziomu cukru we krwi. Stopniowe uwalnianie glukozy redukuje przyrost tkanki tłuszczowej, więc morwa jest cennym sprzymierzeńcem w walce z otyłością. Zaobserwowano, że osoby otyłe, regularnie suplementujące morwę, mają mniejszy pociąg do słodyczy, co bez wątpienia pomaga utrzymać wagę na właściwym poziomie. Kwercetyna zawarta w liściach morwy hamuje aktywność enzymu odpowiedzialnego za tworzenie sorbitolu z nadwyżki glukozy we krwi – odkładanie się tego związku prowadzi do wielu powikłań cukrzycowych, takich jak np. zaćma lub neuropatia. Wyciągi z morwy obniżają ciśnienie tętnicze krwi, mają działanie przeciwzapalne, a także wykazują właściwości ochraniające wątrobę i nerki. Są skuteczne w walce z wolnymi rodnikami tlenowymi powstającymi na skutek stresu lub zanieczyszczeń środowiska. Hamują reakcje zapalne, które mogą inicjować choroby nowotworowe. Preparaty z wyciągiem liści morwy redukują ryzyko wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych (np. choroby Alzheimera). Ciekawym przetworem jest sok z liści morwy białej, skuteczny w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Skoncentrowany sok działa przeciwzapalnie, obkurczając śluzówkę. Chińczycy stosują wyciągi z morwy na obniżenie temperatury ciała – by zbić wysoką gorączkę, zaleca się wypić 25 ml soku z liści morwy.

Pączki morwy – nadzieja w leczeniu chorób o podłożu hormonalnym

Pączki morwy mają spory potencjał w leczeniu chorób, których przyczyną jest rozregulowana gospodarka hormonalna. Działają estrogennie, antyandrogennie, przeciwtrądzikowo, moczopędnie, odkażająco, antyseptycznie, przeciwcukrzycowo i przeciwzapalnie.

Pączki pobudzają uwalnianie gonadotropin, przyśpieszają wzrost i regenerację błony śluzowej macicy i pochwy, hamują odczyny zapalne w układzie moczowo-płciowym (zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn), blokują receptory w skórze i nabłonku gruczołu krokowego dla testosteronu, łagodzą objawy przekwitania i polepszają stan włosów i skóry.

Za działanie hormonalne w morwie odpowiadają związki stilbenowe oraz fitosterolowe. Wyciągi regulują miesiączki, łagodzą stany zapalne układu płciowego kobiet i mężczyzn (zapalenie gruczołu krokowego), są pomocne przy hiperandrogenizmie, nadmiarze prolaktyny i progesteronu, wskazane przy endometriozie, nadżerkach ginekologicznych, przykrych objawach okresu przekwitania, trądziku androgennym oraz sterydowym, trądziku różowatym, infekcjach układu moczowego, wypadaniu włosów, plamach i zaskórnikach, a także w profilaktyce miażdżycy oraz cukrzycy.

Przepis na herbatkę regulującą poziom cukru

Składniki:

Łyżeczka zielonej herbaty i łyżeczka rozkruszonych liści morwy białej.

Mieszankę zalać wrzątkiem i parzyć pod przykryciem 15–20 minut. Odcedzić. Ciepły napar pić 15 minut przed posiłkiem. Herbatka zapobiega zbyt gwałtownemu uwalnianiu się do krwi glukozy, dzięki czemu poziom cukru jest na właściwym poziomie. 

Zastosowanie w kosmetyce

Morwę chętnie się wykorzystuje w kosmetyce jako składnik preparatów intensywnie wybielających skórę. Z tego dobrodziejstwa już dawno korzystały azjatyckie piękności. Ulubionym kremem Japonek było smarowidło przyrządzone z kwiatów morwy i oleju wyciśniętego z owoców rośliny – krem likwidował piegi, przebarwienia oraz wygładzał skórę. Kosmetyki z morwy powinny przypaść do gustu osobom dbającym o jasną karnację, gdyż oprócz tego, że wybielają, to również regenerują i wygładzają skórę. Łagodzą także jej podrażnienia oraz działają przeciwzapalnie.

Opracowała Agata Majcher