Mleko i jego przetwory a zdrowie człowieka

Wokół mleka i jego przetworów narosło ostatnimi czasy wiele kontrowersji. Według oficjalnej tzw. piramidy żywienia każdy człowiek powinien wypić codziennie około dwóch szklanek mleka oraz/lub spożywać jego przetworzone produkty. Ale coraz częściej spotykamy opinie ekspertów, podparte zresztą badaniami naukowymi, mówiące o niekorzystnym wpływie mleka krowiego na zdrowie człowieka. I komu tu wierzyć?

Szklanka mleka dla każdego dziecka

Pamiętam z czasów szkolnych (lata 70. XX w.), że codziennie na stołówce dostawaliśmy w ramach śniadania szklankę mleka (czasem z kakao) oraz bułkę z serem lub wędliną. Zupa mleczna również była często serwowana. Minęło pół wieku i sytuacja w tym temacie się nie zmieniła. W szkołach i przedszkolach dzieciom i młodzieży w ramach krajowych oraz unijnych programów pod nazwą „Szklanka mleka” udostępniane są bezpłatnie produkty mleczne. Władze oświatowe opierają się bowiem na wspomnianej powyżej oficjalnej piramidzie żywienia, gdzie mleko i jego produkty są podstawą codziennego wyżywienia.

Jednak niektórzy sceptycy ostrożniej podchodzą do produktów mlecznych. Uważają bowiem, że jedynie ludzie dorośli nie powinni spożywać mleka i jego pochodnych, ale dzieci powinny. Natomiast trzecia grupa to stanowczy przeciwnicy spożywania produktów mlecznych. Uważają oni, że nie jest to żywność przeznaczona dla ludzi.

O rzekomych zaletach mleka słyszymy od dziesięcioleci, dlatego chciałbym pochylić się nad zdaniami odmiennymi. Tym bardziej, że oferowane nam dziś w sprzedaży mleko ma niewiele wspólnego z mlekiem, jakie ja pamiętam z dzieciństwa.

Mleko krowie nie dla dziecka…

Wielu ekspertów uważa, że krowie mleko jest dla cielaka, a nie dla dziecka. Porównajmy więc skład mleka krowiego i kobiecego.

• Mleko krowie: białko – 3,3 proc., tłuszcz – 3–3,5 proc., węglowodany – 4,8 proc., wapń – 125 mg/100 g, fosfor – 95 mg/100 g, pH – 6,6.
• Mleko kobiece: białko – 1,2 proc., tłuszcz – 4,0 proc., węglowodany – 7,0 proc., wapń – 33 mg/100 g, fosfor – 15 mg/100 g, pH – 7,2.

Widzimy wyraźnie, że mleko krowie znacznie różni się od kobiecego. Zawiera dużo więcej białka, a mniej węglowodanów, a także kilkakrotnie więcej wapnia i fosforu. Kwasowość mleka krowiego również jest wyższa. Poza tym białko mleka krowiego zawiera więcej kazeiny, która tworzy w żołądku gąbczastą masę i jest dla dziecka ciężkostrawna. Przewód pokarmowy niemowlaka jest jeszcze delikatny i niewykształcony, dlatego potrzebuje mleka matki, które zawiera lekkostrawne białka (albuminy) oraz odpowiednią ilość węglowodanów i tłuszczów. Mniej zakwasza żołądek, zawiera też dwa razy więcej selenu i aż sześć razy więcej witaminy E niż mleko krowie.

Nie trzeba być ekspertem, aby zauważyć diametralne różnice tych dwóch rodzajów mleka. Matka natura wyraźnie zadbała o to, aby to matka karmiła swoje potomstwo, a nie potomstwo innych gatunków żywych istot.

…a czy dla dorosłych?

Zacznijmy od laktozy. Jest to cukier występujący w każdym mleku (kobiecym, krowim, owczym czy kozim). Jednym z enzymów trawiennych jest laktaza, która odpowiada za rozkład laktozy, a jej niedobór może doprowadzić do nietolerancji laktozy i związanych z tym poważnych dolegliwości.

Warto wiedzieć, że aktywność laktazy spada wraz z wiekiem, a w okresie dojrzewania praktycznie całkowicie zanika. Jeśli więc jelita pozbawione są laktazy, to zalegający tam cukier mlekowy nie rozkłada się, zalega w jelitach, gnije, tworząc toksyny i skutkując dolegliwościami jelitowymi.

Kolejny logiczny wniosek nasuwa się taki, że skoro natura z wiekiem pozbawia człowieka laktazy, to znaczy, że nie powinien przyjmować on już laktozy, czyli mleka. Pijąc więc mleko i jedząc przetwory mleczne, ludzie – pozbawieni laktazy – narażają się na nietolerancję laktozy. Niektóre organizmy jakoś sobie z tym radzą, ale skutkuje to z kolei innymi dolegliwościami, które zazwyczaj nie są kojarzone ze spożywaniem mleka.

Ludzie starsi powinni też odsunąć na bok twaróg, gdyż osłabia on działanie wątroby, nerek, żołądka, a nawet płuc.

Jak to, a wapń?

Spokojnie, potrzebną ilość wapnia i innych minerałów zamiast w mleku znajdziemy w kaszach i warzywach. Pamiętajmy też o witaminie D3 i K2, które odpowiadają za transport wapnia do kości.

Taka ciekawostka… Otóż najwięcej przypadków osteoporozy notuje się w krajach (o dziwo!) o największym spożyciu wyrobów mlecznych (Albania, Finlandia, Francja, Grecja). Okazuje się bowiem, że mleko krowie zakwasza krew (posiada niższe pH), prowadząc do kwasicy, a ta powoduje wypłukiwanie wapnia z kości. Wskutek tego dochodzi do ubytku masy kostnej, czyli osteoporozy. Mleko krowie jest ponadto śluzotwórcze, blokujące prawidłową pracę żołądka, jelit i śledziony.

Oczywiście koncerny spożywcze będą wszelkimi możliwymi sposobami przekonywać o zaletach mleka i produktów mlecznych i namawiać do ich zakupu, co jest zrozumiałe przy tak wielkich nakładach finansowych w ten biznes. My jednak zadbajmy o nasze zdrowie i bądźmy w zgodzie z naturą.

Zapewne nie zaszkodzi wypita od czasu do czasu szklanka pełnotłustego mleka prosto od krowy, ale takiej, która żywi się na łące. Natomiast po te odtłuszczone, białe płyny z napisem UHT zalegające na sklepowych półkach, na pewno bym nie sięgał. Metoda UHT została stworzona tylko na potrzeby handlu, znacznie obniżyła koszty produkcji, transportu i przechowywania.

Programy szkolne „Szklanka mleka” zastąpmy lepiej programem „Owoce w szkole” – korzyść zdrowotna będzie dużo większa!