Lit – stabilizator nastroju

Lit to jeden z najstarszych leków normotymicznych, czyli inaczej „stabilizatorów nastroju” lub „leków psychotropowych” stosowanych w psychiatrii. Po raz pierwszy lit odkrył w 1817 roku szwedzki chemik John Arfwedson, kiedy to szukał związków potasu w próbce przezroczystego minerału zwanego petalitem. Pierwiastek został nazwany „litem” ze względu na pierwotne pochodzenie (z języka greckiego lithos, czyli „kamień”). Atomy czystego pierwiastka po raz pierwszy wyodrębnił w 1818 roku w procesie elektrolizy chlorku litu angielski chemik Humpry Davy.

Lit jest zasadowym pierwiastkiem śladowym, który występuje naturalnie w postaci soli. Należy do tej samej rodziny metali alkalicznych, co potas i sód. Jest najlżejszy ze wszystkich metali. W czystej postaci lit jest miękkim, srebrnobiałym metalem. Ze względu na swoją wysoką reaktywność pierwiastek ten nie występuje w przyrodzie w stanie wolnym, jedynie w postaci związków.

Badania nad litem

Pierwsze badania nad solami litu były prowadzone pod kątem leczenia dny moczanowej (rozpuszczanie złogów kwasu moczowego), chorób nerek, nadciśnienia tętniczego, bólów głowy, bezsenności, padaczki, cukrzycy oraz chorób nowotworowych, jednak badań tych zaniechano, gdy zaobserwowano występowanie licznych działań niepożądanych, takich jak dolegliwości przewodu pokarmowego czy zaburzenia widzenia.

W 1949 r. powrócono do badań nad litem, a eksperymenty na świnkach morskich australijskiego psychiatry Johna Cade’a przyniosły przełom w zastosowaniu litu w psychiatrii. Cade usilnie próbował znaleźć podłoże choroby afektywnej dwubiegunowej, więc pobrał próbki moczu od osób zdrowych i od osób z zaburzeniami psychicznymi, a następnie – po przetworzeniu – podawał je świnkom morskim. Świnki źle reagowały na mocz osób chorych, więc Cade zadał sobie pytanie: który ze składników moczu powodował zaburzenia u gryzoni? W toku badań wysnuł tezę, że podanie soli litu świnkom morskim spowodowało u nich znaczną poprawę samopoczucia, zwierzęta nie były już agresywne, a wręcz przeciwnie – stawały się spokojne i potulne. 

Odkrycie to dało początek badaniom klinicznym, które potwierdziły efektywność litu w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej w fazie zarówno manii, jak i depresji. 

Funkcje litu

Węglan litu jest stosowany w leczeniu różnych chorób psychiatrycznych, szczególnie spektakularne wyniki odnosi w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej, w której wycisza fazę maniakalną oraz zmniejsza częstość występowania epizodów maniakalnych.

Lit chroni mózg przed uszkodzeniami, a także stymuluje wzrost nowych neuronów. Co więcej, istnieją doniesienia, że sole litu są w stanie opóźniać procesy starzenia i wydłużać życie.

Dowiedziono, że długofalowe zażywanie litu zmniejsza liczbę samobójstw u osób z zaburzeniami psychicznymi – lit stabilizuje nastrój i uspokaja.

Pomocny w różnego typu zaburzeniach pokarmowych, np. jadłowstręt psychiczny – dzięki kuracjom litem wykazano zauważalny wzrost masy ciała.

Osobom o skłonnościach obsesyjno-kompulsywnych lit może pomóc zahamować wzrost dopaminy, a co się z tym wiąże – może pomóc osobom uzależnionym uwolnić się od nałogów takich jak hazard czy alkohol.

Lit wspiera układ nerwowy, działając na niego ochronnie. Redukuje stres oksydacyjny.

Lit znalazł także zastosowanie w leczeniu epilepsji, a także pomaga wyzwolić się nawet od najsilniejszych bólów głowy.

Wpływa na gęstość mineralną kości oraz zmniejsza ryzyko złamań.

Lit w pożywieniu

Naturalne źródła litu znaleźć można w roślinach z rodziny różowatych, goździkowatych i jaskrowatych, a także w warzywach psiankowatych (ziemniaki, pomidory, papryka, bakłażany) oraz w niektórych wodach mineralnych.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.

Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012.