Leczenie tlenem (tlenoterapia)

Jest to podstawowa terapia przy niewydolności oddechowej – zarówno ostrej, jak i przewlekłej. Bezwzględnym wskazaniem do stosowania tlenoterapii jest zmniejszenie wysycenia tlenem hemoglobiny krwi tętniczej (SpO2) poniżej 90–92 proc. Cel tlenoterapii to zwiększenie stężenia tlenu w pęcherzykach płucnych oraz wysycenie tlenem hemoglobiny, a także dotlenienie tkanek. 

Taka terapia ma na celu zapobiegnięcie przemianom beztlenowym prowadzącym do hipoksemii lub kwasicy mleczanowej.

Źródła tlenu

Źródła tlenu możemy podzielić na:

• Dostępne w szpitalu (źródła czystego 100-procentowego tlenu). Wykorzystuje się tlen ciekły lub gazowy sprężony w butlach o różnej pojemności. Do łóżka pacjenta tlen doprowadza się najczęściej instalacją tlenową, a gniazda tlenowe zaopatrzone są w przepływomierze umożliwiające uzyskanie odpowiedniej ilości tlenu w mieszaninie gazów oddechowych.
• Koncentratory tlenowe w użyciu pozaszpitalnym. Koncentrator zasilany jest prądem z sieci elektrycznej, pomaga zwiększyć stężenie tlenu pobieranego z otaczającego powietrza (do 85–95 proc.), dostarczając go w sposób ciągły choremu. Przewody długie na 12 m pozwalają choremu na swobodne przemieszczanie się po domu i wykonywanie codzienne czynności. Dzięki takim koncentratorom nawet podczas niewielkich wysiłków ryzyko niedotlenienia jest znikome. Dostępne są także przenośne koncentratory o niewielkich rozmiarach, które są zasilane baterią.
• Tlen ciekły może być przechowywany w domu w specjalnych przenośnych zbiornikach o pojemności 35–50 l. Umożliwiają one napełnianie małych, osobistych i lekkich pojemników, które nie przeszkadzają w swobodnym poruszaniu się.

Maski i cewniki tlenowe

Tlen podawany jest poprzez różnego typu maski i cewniki:

• standardowy cewnik donosowy – tzw. wąsy tlenowe – to najpowszechniejsza metoda podawania tlenu – cewnik umieszcza się w obu nozdrzach;
• maski proste (zwykłe) – zapewniają stężenie tlenu w mieszaninie oddechowej na poziomie 40–60 proc. przy przepływie 5–8 l/min.; nie są wystarczająco precyzyjne;
• maski z dyszami (zastawkami) Venturiego – podawanie czystego 100-procentowego tlenu z odpowiednią szybkością przepływu umożliwia uzyskać precyzyjne stężenie tego gazu (24, 25, 28, 35, 40, 50 i 60 proc.) w mieszaninie oddechowej;
• maski częściowo zwrotne mają worek rezerwuarowy bez zastawki uniemożliwiającej mieszanie się powietrza z czystym tlenem,
• worki samorozprężalne z maską twarzową służą – zwykle do ręcznego wspomagania wentylacji i wentylacji zastępczej; mogą być wyposażone w zastawkę i worek rezerwuarowy; duże stężenie tlenu uzyskuje się przy dużym przepływie tlenu;
• cewnik donosowy z dużym przepływem gazów – wysokoprzepływowa tlenoterapia donosowa umożliwia uzyskanie stężenia tlenu bliskiego 100 proc. w mieszaninie wdychanych gazów (jeśli podaje się czysty tlen), powoduje wytworzenie niewielkiego dodatniego (wyższego niż atmosferyczne) ciśnienia w górnych drogach oddechowych, może wspomagać usuwanie z nich CO2, ułatwiać utrzymywanie drożności dróg oddechowych i rekrutację pęcherzyków płucnych oraz zmniejszać pracę mięśni oddechowych.

Nawilżanie i ogrzewanie gazów oddechowych

Optymalna temperatura powietrza w drogach oddechowych powinna wynosić 37°C, a wilgotność względna być na poziomie 100 proc.

Długotrwałe oddychanie suchym i zimnym powietrzem może powodować:

• wysychanie błon śluzowych,
• upośledzenie transportu śluzowo-rzęskowego,
• zaleganie wydzieliny i zwiększenie jej gęstości,
• powstanie ognisk niedodmy,
• skurcz oskrzeli,
• owrzodzenie błony śluzowej,
• zakażenia.

Tlenoterapia hiperbaryczna

Polega na stosowaniu u chorych oddychających samodzielnie lub wentylowanych mechanicznie czystego 100-procentowego tlenu w komorze hiperbarycznej (nadciśnieniowej), w której ciśnienie wynosi 2–3 atm. W takich warunkach zwiększa się rozpuszczalność tlenu w osoczu i jego dowóz do tkanek zależą w mniejszym stopniu od wiązania z hemoglobiną.

Podstawowe wskazania do tej terapii to: poważna choroba dekompresyjna, zator powietrzny tętnic, zatrucie tlenkiem węgla z utratą przytomności. Przeciwwskazaniem do stosowania tlenoterapii hiperbarycznej są: nieleczona odma opłucnowa, pęcherze rozedmowe, ciężkie stadium przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, zakażenia górnych dróg oddechowych lub zatok przynosowych, niedawny uraz ucha lub zabieg na uchu środkowym, gorączka oraz klaustrofobia.

Opracowała Agata Majcher

Źródło:

Choroby układu oddechowego [w:] „Medycyna Praktyczna”; redaktorzy działu: E. Niżankowska-Mogilnicka, R. Krenke, F. Mejza.