Kwas alfa-liponowy

Jeśli szukamy sposobów na poprawę stanu skóry, zmniejszenie stanu zapalnego w innych tkankach i pomocy w uszkodzeniu nerwów, to kwas alfa-liponowy (ALA) będzie doskonałym wyborem na te dolegliwości.

Co to jest kwas alfa-liponowy?

To związek witaminopodobny, zaangażowany w kilka kompleksów mitochondrialnych, które pomagają przekształcać glukozę w energię. ALA znajduje się w każdej komórce ciała, działa jako przeciwutleniacz, neutralizując szkodliwe wolne rodniki wytwarzane, gdy organizm zamienia żywność w energię.

Dowody sugerują, że ALA może również pomóc w regeneracji innych przeciwutleniaczy – w tym witamin C i E.

Kwas alfa-liponowy jest naturalnym składnikiem naszego organizmu. Znajduje się w każdej komórce, gdzie pomaga przekształcić glukozę w energię. Z wiekiem jednak rodzi się kłopot, bo ilość tego składnika zaczyna maleć. Mniej więcej co 10 lat ubywa go 5–8 proc., a to oznacza, że przekształcenie go w energię jest stopniowo ograniczane z racji malejącej ilości i – co za tym idzie – w życie przeciętnego człowieka zaczyna wkradać się zmęczenie, zarówno fizyczne jak i psychiczne.

Ożywianie zmęczonych szczurów

Z kwasem ALA wiąże się związek chemiczny o podobnych właściwościach – acetylo-l-karnityna (ALCAR). O ile zwykła l-karnityna bierze udział w metabolizmie komórkowym, o tyle ALCAR pomaga zwiększyć produkcję energii w mitochondriach, czyli w organicznych „elektrowniach” wszystkich komórek.

W latach 90. ubiegłego wieku profesorowie biochemii z Uniwersytetu Kalifornijskiego – dr Bruce Ames i dr Tony Hagen – przeprowadzili eksperyment na szczurach z użyciem zarówno ALCAR-u, jak i ALA. Po kilku tygodniach zauważyli, że stare szczury, które jeszcze do niedawna poruszały się powoli i sprawiały wrażenie zmęczonych życiem, nagle stały się tak samo aktywne jak szczury o połowę młodsze. Zmiana dotyczyła sfery fizycznej i psychicznej. Wyglądało na to, że stare szczury zwyczajnie odmłodniały.

Dr Ames twierdził, że ta pozytywna zmiana nastąpiła dlatego, ponieważ komórki mózgowe potrzebują obydwu substancji jako paliwa dla mitochondriów. A ponieważ z wiekiem organizm przyswaja w sposób naturalny o połowę mniej ALCAR-u i ALA niż przedtem, to neurony mózgowe porozumiewają się ze sobą w coraz mniejszym stopniu, a nasilający się chaos prowadzi do osłabienia reakcji.

Spadek i wzrost zasobów energetycznych

Pozostańmy przy ALA. Gdy w mitochondriach brakuje ochrony antyoksydacyjnej, wówczas ulegają one uszkodzeniu, a wtedy produkcja ATP ulega obniżeniu, zasoby energii komórkowej słabną – czujemy się zmęczeni. Oto odpowiedź w kwestii, dlaczego z upływem lat czujemy się gorzej niż w latach młodzieńczych.

Kwas ALA ma tę właściwość, że stymuluje produkcję glutationu, który jest najlepszym antyoksydantem dla mitochondriów. Suplementacja kwasem ALA pozwoli zwiększyć efektywność funkcji mitochondriów, ograniczyć uszkodzenia, a dzięki temu zredukować zmęczenie.

Młody organizm zawiera komórki o mitochondriach sprawnych pod względem bioenergetycznym. Starszy organizm nie jest już tak wyposażony, mitochondria ma uszkodzone, mniej sprawne, a przez to niezdolne do produkcji energii „na pełny gwizdek”. Jest to decydujący czynnik starzenia się organizmu, a sztuka polega na tym, aby uruchomić pełną produkcję i właśnie temu służy ALA.

Obszary chronione

Lista dobroczynnego działania kwasu ALA jest dość długa i dlatego warto przytoczyć jego potencjał w całej okazałości:

• Łagodzi i naprawia uszkodzone mitochondria.
• Poprawia efekt działania insuliny, obniża poziom cukru.
• Zwiększa wytwarzanie tlenku azotu w warstwie śródbłonkowej naczyń krwionośnych.
• Obniża ciśnienie krwi, przyspieszając jej przepływ (także obwodowy).
• Obniża poziom cholesterolu oraz lipoprotein o niskiej gęstości („zły” LDL).
• Redukuje liczbę płytek miażdżycowych.
• Zapobiega procesowi otłuszczenia wątroby.
• Powstrzymuje proces obumierania komórek „serca cukrzycowego”.
• Regeneruje organizm, dostarczając mu składników pokarmowych.
• Zapobiega chorobom układu krążenia.
• Przeciwdziała tworzeniu się nowotworów: krwi, piersi, płuc i wątroby.
• Spowalnia lub zatrzymuje rozwój guza, pobudza apoptozę (śmierć komórki).
• Zapobiega rozprzestrzenianiu się przerzutów.
• Minimalizuje szkody związane z urazami mózgu i rdzenia kręgowego.
• Regeneruje wzrok.

Kwas alfa-liponowy – terapia i profilaktyka

Jak w przypadku każdego suplementu (nawet antyoksydacyjnego) potrzeba czasu, aby pacjent mógł odczuć jego pozytywne działanie. Z różnych badań wynika jednak, że już 3-tygodniowe stosowanie ALA daje odczuwalną poprawę w niektórych sytuacjach chorobowych, natomiast profilaktyka tą substancją jest w stanie zagwarantować nam wiele dobrego na długi czas.

ALA hamuje również proces sztywnienia włókien kolagenowych, co doprowadza zwykle do utraty ich elastyczności, a w konsekwencji do powstawania zmarszczek. Warto więc stosować również krem zawierający kwas liponowy (oczywiście obok kapsułek). Krem przeciwdziała procesom starzenia się skóry od zewnątrz, natomiast kapsułki czynią to „odśrodkowo”.

Efekty lecznicze ALA ulegają zwielokrotnieniu przy udziale składników antyoksydacyjnych, spośród których do najbardziej cennych zalicza się koenzym Q-10. Dzięki jednoczesnemu stosowaniu antyoksydantów możemy liczyć na przedłużone działanie ALA.

Kwas alfa-liponowy – bezpieczne dawkowanie

Ile kwasu alfa-liponowego należy przyjmować każdego dnia? To 300–1200 mg dziennie (podzielone na 1–3 dawki) – do kontroli cholesterolu, neuropatii cukrzycowej i kontroli masy ciała. Teoretycznie rzecz biorąc, można również znaleźć ALA w niektórych źródłach dietetycznych, to np.: czerwone mięso (zwłaszcza podroby), brokuły, marchew, buraki, ziemniaki, szpinak i pomidory. Jednak żywność nie zawiera go tyle, aby można było liczyć na zwiększenie poziomu ALA we krwi.

Na przykład, mimo że szpinak jest najobfitszym źródłem ALA, to zawiera zaledwie 3,15 μg ALA/g. W związku z tym – jak obliczyli specjaliści – trzeba by zjeść 315 kg szpinaku, aby uzyskać dawkę 300 mg ALA zawartego w suplemencie.

Wybór pory dnia

Kiedy należy przyjmować kwas alfa-liponowy? ALA ma tę zaletę, że jest rozpuszczalny w organizmie zarówno w tłuszczach, jak i w wodzie, czyli do wchłaniania nie wymaga tłuszczu z pożywienia, jak to jest w przypadku witamin: D, E i K. Badania pokazują jednak, że nawet suplement ALA może być wchłaniany tylko w ilości ok. 30–40 proc.

Co to może oznaczać w praktyce dla nas? Otóż to, że wchłanianie zwiększymy, jeżeli będziemy przyjmować ALA na pusty żołądek. Najlepszy czas to zwykle rano, co najmniej 30 min przed jedzeniem lub piciem. Wtedy nie tylko zwiększy się wchłanianie, ale również zmniejszą się ewentualne skutki uboczne. Nie jest natomiast dobrym pomysłem przyjmowanie ALA przed snem, choćby dlatego, że jeśli cierpimy na zgagę, to pogorszymy nocną niestrawność.

Na choroby przewlekłe – kwas alfa-liponowy

Zwróćmy jeszcze raz uwagę na pewne zalety natury ogólnej tego suplementu. Mianowicie kwas alfa-liponowy ma silne właściwości przeciwutleniające, co powoduje, że przyjmowanie go w postaci suplementu zmniejsza utlenianie i ogranicza lub likwiduje stany zapalne w całym organizmie. Takie działanie chroni nas przed licznymi stanami przewlekłymi, w tym przed: cukrzycą, chorobami serca, uszkodzeniem nerwów, chorobami wątroby i pogorszeniem stanu neurologicznego związanym ze starzeniem się.

Wyniki badań wskazują, że suplementacja ALA może zmniejszyć powikłania cukrzycy, a także zniwelować insulinooporność, w tym poziom glukozy we krwi na czczo. Codzienne spożywanie ALA może również złagodzić objawy i prawdopodobnie opóźnić postęp neuropatii lub mu zapobiec.

Naprawa i regeneracja

Chociaż nie ma ustalonej dawki ALA do leczenia cukrzycy, badania wykazały dobre rezultaty przy stosowaniu od 600 do 1800 mg dziennie w leczeniu neuropatii cukrzycowej. (Z tym że przekraczając dawkę 1200 mg, trzeba liczyć się z koniecznością odstawienia leku z uwagi na możliwość wystąpienia nudności zgagi czy bólu głowy). Pacjenci odczuwają już zmniejszony ból nerwów, odczuwając jednocześnie zwiększoną ich regenerację. Wszystko to dzieje się na skutek zmniejszenia stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego.

Badania wykazały też, że osoby z bólem z nieznanych przyczyn zgłaszały znacznie niższe symptomy bólu podczas suplementacji ALA w dawce 400–800 mg/dobę w porównaniu z placebo.

To jeszcze nie wszystko, ponieważ suplementacja ALA może również pomóc zwiększyć tempo regeneracji nerwów, a także pomóc w naprawie uszkodzeń układu nerwowego, co może okazać się korzystne dla osób cierpiących na uszkodzenie nerwów związane z: boreliozą, półpaścem, chorobą tarczycy, niewydolnością nerek i HIV.

Markery stanu zapalnego

Przewlekły stan zapalny jest powiązany z kilkoma chorobami, w tym z: rakiem, chorobami serca i cukrzycą. Chociaż można zmniejszyć stan zapalny poprzez pewne zmiany w diecie i stylu życia, badania sugerują, że suplementacja kwasem alfa-liponowym może pomóc obniżyć kilka markerów stanu zapalnego.

Jedna metaanaliza 11 badań wykazała, że dorośli przyjmujący ALA mieli znacznie niższy poziom białka C-reaktywnego (CRP), które jest markerem stanu zapalnego – w porównaniu z tymi, którzy nie stosowali ALA. Inne badania wykazały, że osoby przyjmujące 300 i 600 mg ALA dziennie przez odpowiednio 4 i 8 tygodni doświadczyły znacznego zmniejszenia markerów prozapalnych we krwi, w tym interleukiny-6 (czynnika regulującego mechanizmy obronne).

Kilka badań wskazuje, że kwas alfa-liponowy może zmniejszać oznaki starzenia się skóry. Ci, którzy stosowali krem zawierający 5-proc. kwas alfa-liponowy, doświadczyli zmniejszenia szorstkości skóry, drobnych linii i zmarszczek.

Mirosław Prandota

Bibliografia:

Rezaei Zonooz, S., et al., J. (2021). Effect of alpha-lipoic acid on oxidative stress parameters: A systematic review and meta-analysis. Journal of Functional Foods, 87, 2021.

Mahmoudi-Nezhad, M., Vajdi, M., (2021). An updated systematic review and dose-response meta-analysis of the effects of α-lipoic acid supplementation on glycemic markers in adults. Nutrition, 82, 2021.