Kobalt

Kobalt jest błyszczącym, twardym metalem, który – podobnie jak żelazo – ma właściwości ferromagnetyczne (przyciąga jak magnes) w warunkach temperatury Curie – temperatury, powyżej której ferromagnetyk traci swoje właściwości magnetyczne. Kobalt traci je powyżej 1131°C. Pierwiastek ten w czystej postaci nie występuje w przyrodzie.

Kobalt jest obecny w kobalaminie, która jest jedyną witaminą zawierającą w swym składzie metal. Głównym źródłem kobaltu jest witamina B12 pełniąca m.in. rolę regulatora produkcji erytrocytów oraz biorąca udział w metabolizmie białek i kwasów nukleinowych.
Pierwiastek ten jest zaliczany do pierwiastków śladowych niezbędnych dla zdrowia organizmu. Odgrywa ważną rolę w medycynie. Tak zwana bomba kobaltowa służy do naświetlania komórek nowotworowych promieniami gamma (γ) emitowanymi przez izotop kobaltu 60Co. Ze stopów kobaltu wykonuje się implanty lub protezy w stomatologii i ortopedii.

Kobalamina

Istotną funkcją kobaltu dla ludzkiego organizmu jest proces wytwarzania witaminy B12 – kobalaminy – której pierwiastek ten jest atomem centralnym. Kobalt także bierze udział w tworzeniu aminokwasów i niektórych białek mieliny komórek nerwowych, czyli uczestniczy w powstawaniu neuroprzekaźników. Mimo iż kobalt w ludzkim organizmie występuje w śladowych ilościach, jest to jednak pierwiastek pełniący istotną funkcję. Długotrwale utrzymujący się niedobór kobalaminy może prowadzić do niedokrwistości, w tym anemii złośliwej (megaloblastycznej) oraz zmian zwyrodnieniowych w obrębie błony śluzowej żołądka.

Kobalt organiczny i nieorganiczny

Wyróżnia się formę organiczną i nieorganiczną kobaltu. Kobalt organiczny występuje w zielonych częściach roślin, skorupiakach i mięczakach, rybach, ziarnach zbóż i wodzie i ta postać jest dobroczynna dla zdrowia człowieka. Kobalt nieorganiczny jest elementem, z którego zbudowany jest każdy smartfon, laptop czy samochód elektryczny. W odróżnieniu od zanieczyszczeń organicznych, które ulegają biodegradacji, kobalt nie przekształca się w mniej szkodliwy produkt końcowy.

Alergenny kobalt

Jakkolwiek kobalt w postaci organicznej odgrywa ważną rolę w utrzymaniu dobrego stanu naszego zdrowia, tak nadmiar kobaltu nieorganicznego w formie zjonizowanej jest szkodliwy i toksyczny dla człowieka. Im dłużej trwa ekspozycja na tę drugą postać kobaltu, tym większe zmiany powstają w komórkach. U niektórych osób może wywołać to reakcję alergiczną. Związków kobaltu nieorganicznego używa się do produkcji niebieskiego barwnika o nazwie zaffre. Związki kobaltu stosuje się w akumulatorach, jako katalizatory w przemyśle petrochemicznym oraz farmaceutycznym. Kobalt szczególnie jest cenionym pigmentem wykorzystywanym do barwienia ceramiki i tworzyw sztucznych. Metal ten występuje również w środkach czystości, dodaje się go do niektórych farb używanych do robienia tatuaży, barwi się nim farby do włosów, dezodoranty antyperspiracyjne, kredki i cienie do powiek oraz dodaje do implantów stomatologicznych oraz chirurgicznych, niektórych stentów naczyniowych, rozruszników czy metalowych części protez.

Kobalt, który przenika do organizmu ludzkiego różnymi drogami (pokarmową, oddechową, przez skórę lub poprzez biomateriały wszczepione chirurgicznie), może być przyczyną alergii kontaktowej.

Uczulenie na kobalt wywołują niektóre farby (zwłaszcza stosowane do malowania porcelany), środki czyszczące, w których kobalt bywa obecny, niektóre farby do robienia tatuaży. Nie należy unikać kobaltu, jeśli chodzi o stosowanie go drogą doustną, nie należy więc wdrażać diet eliminacyjnych, ponieważ kobalt bardzo rzadko uczula w ten sposób. Dieta niskokobaltowa może spowodować ryzyko wystąpienia hipowitaminozy B12.

Kobalt w pożywieniu występuje głównie w produktach, takich jak: czekolada, podroby (wątroba, nerki), owoce morza, lody, orzechy, ciasta, desery, fasola, groch lub herbata.

Leczenie alergii polega przede wszystkim na unikaniu kontaktu z produktami mogącymi zawierać kobalt.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia:

www.alergia.org.,Nie tylko alergeny IgE-zależne. Kobalt; Buczyłko K.
Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.