Jelita – nasz drugi mózg

Jelita nazywane są naszym „drugim mózgiem”. Gdy niedomagają, odbija się to negatywnie na całym organizmie. Na skutek różnych czynników jelita podlegają procesom chorobotwórczym, wśród najczęstszych można wymienić: nieprawidłową dietę, niekontrolowany stres czy szybkie tempo życia. Bardzo często powodem różnych chorób są codzienne zaniedbania, które można korygować dietą i zdrowym stylem życia.

Jelita i ich funkcje

Jelito cienkie

Jelito cienkie jest najdłuższą częścią przewodu pokarmowego, jego długość osiąga rozmiary nawet do 6 m. Początek i koniec jelita cienkiego zamykają zastawki. W górnej, początkowej części jest to zastawka odźwiernika, a w dolnej, końcowej – zastawka krętnico-kątnicza. Jelito cienkie oplecione jest różnymi odcinkami jelita grubego. Jego początek stanowi dwunastnica o wymiarach ok. 25 cm. Kolejną jego częścią jest jelito czcze o wymiarach do 2,5 m długości. W dwunastnicy i w jelicie czczym trawiona i wchłaniana jest większość spożytej treści pokarmowej. Jelito kręte to odcinek końcowy, stanowiący do 3,5 metra jelita cienkiego.

Ściana jelita cienkiego zbudowana jest z 4 warstw:

• otrzewnej trzewnej,
• błony mięśniowej gładkiej,
• błony podśluzowej,
• błony śluzowej.

Błona śluzowa jelita cienkiego układa się w fałdy okrężne i liczne, drobne kosmki jelitowe. Ściany jelita są silnie umięśnione, a ruchy perystaltyczne umożliwiają przesuwanie treści pokarmowej ku dołowi. Jelito wyścieła dobrze unaczyniona błona śluzowa, w której znajdują się liczne gruczoły śluzowe.

Funkcje jelita cienkiego

Funkcją jelit jest wchłanianie wartości odżywczych. Wewnątrz jelito pokryte jest wypustkami (kosmkami), które wchłaniają strawiony pokarm, skąd przechodzi on do dalszych części organizmu. Jelito cienkie wydziela sok jelitowy, przesuwa treść pokarmową w kierunku odbytu za pomocą ruchów perystaltycznych, a także uczestniczy we wchłanianiu substancji odżywczych. W jelicie cienkim kontynuowany jest proces trawienia składników odżywczych w oparciu o enzymy wydzielane do przewodu pokarmowego przez wątrobę i trzustkę. W jelicie cienkim odbywa się przede wszystkim proces wchłaniania strawionych składników pokarmowych.

Sok jelitowy (trawienny) zbudowany jest ze złuszczonych komórek nabłonka jelita oraz roztworu zawierającego enzymy trawienne. Trawienie pokarmu możliwe jest dzięki enzymom umożliwiającym wchłanianie węglowodanów, białek, tłuszczów, wody, witamin, elektrolitów i substancji mineralnych. Dzięki tym enzymom makroskładniki pokarmowe zostają rozłożone na części składowe i mogą zostać wchłonięte do krwi, a wraz z nią przetransportowane do każdej komórki organizmu.

Jelito grube

Jelito grube – stanowi ostatni odcinek przewodu pokarmowego, ma długość ok. 1,2–2 m. Anatomicznie składa się z 3 części: kątnicy (jelito ślepe) z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicy i odbytnicy. Narząd rozpoczyna się od zastawki krętniczo-kątniczej (połączenie jelita cienkiego i grubego), a kończy odbytem. Jelito grube jest silnie unaczynione i unerwione. Do jelita grubego wnika płynna zawartość z jelita cienkiego, gdzie zachodzi proces wchłaniania wody i formowania kału. Jelito ślepe położone jest na prawym talerzu biodrowym. Od ściany dolnej jelita ślepego odchodzi wyrostek robaczkowy o wymiarach ok. 7–10 cm.

Jelito ślepe przechodzi w okrężnicę, najdłuższą część jelita grubego, dzielącą się na 4 odcinki:

• okrężnica wstępująca,
• okrężnica poprzeczna,
• okrężnica zstępująca,
• okrężnica esowata – przechodzi w odbytnicę i odbyt.

Funkcje jelita grubego

Główną funkcją jelita grubego jest odwadnianie, zagęszczanie oraz przesuwanie mas kałowych w kierunku odbytnicy i odbytu. To tu odbywa się dalszy proces wchłaniania wody, a ponadto soli mineralnych, witamin czy niektórych leków. Jelito grube jest w stanie odzyskać do 90 proc. wody zawartej w treści pokarmowej, która do niego dociera. To dlatego prawidłowa treść stolca powinna być zwarta i dość twarda, w przeciwieństwie do płynnej treści jelita cienkiego. Poza wodą, z jelita grubego, organizm jest jeszcze w stanie odzyskać pewną część elektrolitów i soli mineralnych.

W jelicie grubym rezyduje ogromna liczba różnorodnych szczepów bakterii, wśród których przeważają bakterie beztlenowe. Do ich funkcji należy metabolizowanie niestrawionych cukrów złożonych do postaci krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (octowy, propionowy, masłowy). Kwasy te są ważnym składnikiem odżywczym dla komórek nabłonkowych jelita grubego (kolonocytów). Kwasy tłuszczowe wytwarzają witaminy K i B, stymulują układ odpornościowy oraz tworzą barierę przed bakteriami chorobotwórczymi. Ogół mikroorganizmów żyjących w jelicie określany jest jako mikrobiota lub mikrobiom.

Gaz obecny w jelicie grubym pochodzi z procesu fermentacji bakteryjnej. Rozkład cukrów przez bakterie jest m.in. źródłem gazów jelitowych – dwutlenku węgla, wodoru i metanu. Na skutek ruchów w jelicie grubym możliwe jest formowanie mas kałowych oraz przesuwanie ich w kierunku odbytu. Wydalanie kału regulowane jest różnymi czynnikami, np.: czynność perystaltyczna jelit, emocje, jak również ilość, jakość i objętość spożywanych posiłków.

Mikrobiom jelitowy

Mikrobiota jelitowa, zwana także florą jelitową, odnosi się do złożonego zbioru mikroorganizmów żyjących w przewodzie pokarmowym. Te mikroorganizmy, których jest znacznie więcej niż komórek w ludzkim ciele, odgrywają kluczową rolę w wielu aspektach naszego zdrowia. Mikrobiota jelitowa składa się z bakterii, wirusów, grzybów i innych mikroorganizmów. Mikrobiom jelitowy jest zróżnicowany, wiele bakterii pełni różne funkcje, do których można zaliczyć fermentację błonnika, produkcję witamin czy walkę z patogenami.

Mikrobiota jelitowa współdziała z ludzkim ciałem w wielu kluczowych procesach, takich jak:

• produkcja niektórych witamin (np. witamina K i część witaminy z grupy B),
• wspomaganie trawienia i absorpcji składników pokarmowych,
• wspieranie rozwoju i funkcjonowania układu odpornościowego,
• ochrona przed infekcjami poprzez konkurencję z patogenami.

Jak dbać o mikrobiom jelitowy

• Spraw, by Twoje pożywienie było różnorodne, dzięki temu pożyteczni mieszkańcy w twoich jelitach także będą wspierać różnorodność bakterii jelitowych. Owoce, warzywa, błonnik i fermentowane produkty będą szczególnie korzystne.
• Jedz probiotyki, czyli jedzenie zawierające dobre bakterie wspierające zdrowie jelit.
• Pamiętaj o prebiotykach, składnikach pokarmowych, które odżywiają dobre bakterie w jelitach. Znajdują się w produktach, takich jak czosnek, cebula czy por.
• Jeśli to możliwe, staraj się unikać antybiotyków, które mogą zaburzyć równowagę mikrobiomu.
• Chroniczny stres także negatywnie wpływa na mikrobiom jelitowy. Wypróbuj technik relaksacyjnych, takich jak medytacja. Spróbuj nauczyć się poskramiać stres.
• Staraj się żyć zdrowo – bądź aktywny fizycznie, śpij dostateczną ilość czasu, unikaj nadużywania alkoholu oraz substancji psychoaktywnych – to wszystko będzie miało korzystny wpływ na zdrowie jelit.