Insulinooporność

Zbyt duże nagromadzenie się tkanki tłuszczowej trzewnej (brzusznej) jest nie tylko nieestetyczne. Zwiększenie komórek tkanki tłuszczowej (adipocytów) pobudza napływ monocytów do tkanki tłuszczowej trzewnej. Monocyty osiadając w niej, pełnią funkcję makrofagów (makrofagi to komórki żerne, których główną rolą w organizmie człowieka jest przeprowadzanie fagocytozy, czyli pochłaniania i niszczenia drobnoustrojów, mikroorganizmów oraz uszkodzonych, nieprawidłowych lub obumierających komórek). W wyniku tej przemiany w tkance tłuszczowej rozwija się stan zapalny, inicjowany przez adipocyty i makrofagi wydzielające cytokiny prozapalne (czynnik martwicy nowotworów TNF-α i interleukina 6). 

Inne substancje, które wydziela tkanka tłuszczowa, to:

• adypsyna,
• rezystyna,
• inhibitor aktywatora plazminogenu-1 (PAI-1),
• angiotensynogen,
• toadiponektyna,
• leptyna
• wisfatyna. 
  
  

Tkanka tłuszczowa trzewna jest bardzo podatna w zakresie produkcji i wydzielania substancji nasilających insulinooporność – jej wielkość jest proporcjonalna do wzrostu ryzyka insulinooporności.

Stan zapalny w tkance tłuszczowej prowadzi do zaburzeń hormonalnych, czego następnym etapem jest rozwój insulinooporności. W tym artykule omówię insulinooporność, a w kolejnych inne choroby wywodzące się bezpośrednio z  otyłości i nadwagi.

Z czego wynika insulinooporność

O rozwoju oporności na insulinę decyduje szereg czynników o charakterze genetycznym i środowiskowym, z których do najczęstszych niewątpliwie należy otyłość, choć nie jest to czynnik decydujący (nie wszyscy otyli mają insulinooporność). Ważniejszym modelem diagnostycznym jest stosunek talii do bioder (waist-hip ratio – WHR). Analizy badań wykazały, że WHR jest niezależnym czynnikiem rozwoju nie tylko insulinooporności, ale także: cukrzycy, zawału serca, dusznicy bolesnej, udaru mózgu i przedwczesnego zgonu. 

Insulinooporność nie jest chorobą, raczej jest to stan, który może poprzedzić inne choroby. Osoby z tym schorzeniem skarżą się na to, że pomimo stosowania diety i ćwiczeń nie potrafią schudnąć. 

Czym jest insulina

Insulina to hormon wytwarzany przez komórki beta wysp trzustkowych, którego najważniejszą rolą jest zmniejszanie stężenia glukozy we krwi. Dzieje się to poprzez zwiększenie wychwytu glukozy przez mięśnie szkieletowe, wątrobę i tkankę tłuszczową, gdzie – to kolejna istotna funkcja insuliny – hamowany jest rozpad tłuszczów (lipoliza). Kiedy tkanki przestają być wrażliwe na insulinę, mówi się o insulinooporności. 

Metody diagnostyczne potwierdzające insulinooporność

Oporność tkanek na insulinę może nie dawać żadnych objawów przez długi czas, dlatego stan ten jest podstępny. Należy zwrócić uwagę na symptomy mogące świadczyć o insulinooporności, najczęściej są to: nagły wzrost masy ciała, napady silnego głodu (szczególnie wielki apetyt na węglowodany proste), zmęczenie, silne pragnienie lub częste oddawanie moczu. 

W celu potwierdzenia (lub wykluczenia) insulinooporności stosuje się badanie zwane „klamrą metaboliczną”, zwane inaczej „klamrą hiperinsulinomiczną” lub „normoglikemiczną”. Podczas badania trwającego dwie godziny pacjentowi podaje się dożylnie insulinę i glukozę, jednocześnie z drugiej żyły pobiera się krew. Badanie ocenia stężenie glukozy we krwi.
 

Inną metodą jest oznaczanie glukozy i insuliny na czczo, na podstawie czego wylicza się wskaźnik HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance). 

W badaniu krzywej cukrowej oznacza się glukozę we krwi przed wypiciem i dwie godziny po wypiciu słodkiego napoju. Wynik powyżej 140 mg/dl oznacza nieprawidłową tolerancję glukozy, czyli stan, w którym insulinooporność jest już najbardziej nasilona. Natomiast jeśli w drugiej godzinie testu wynik wynosi powyżej 200 mg/dl, świadczy to o cukrzycy. 

Zalecenia i profilaktyka

Insulinooporność może poprzedzać inne choroby, dlatego należy dbać, by stan ten zwalczać. Dwa najważniejsze filary to dieta i aktywność fizyczna.

Dieta w insulinooporności opiera się na zminimalizowaniu podaży węglowodanów, zarówno prostych, jak i złożonych. Należy całkowicie wyeliminować produkty, które gwałtownie podnoszą poziom cukru i insulinę we krwi. Tzw. dieta cukrzycowa polega na wprowadzeniu do jadłospisu posiłków o niskim indeksie glikemicznym, czyli powinno się wykluczyć żywność wysoko przetworzoną, słodzone napoje, soki owocowe, słodycze, rafinowaną żywność. Osoby z insulinoopornością muszą na stałe wprowadzić do swojego życia regularny wysiłek fizyczny – WHO rekomenduje minimum 150 minut tygodniowo urozmaiconej aktywności fizycznej.

Opracowała Agata Majcher