Gorzki smak zdrowia – cykoria podróżnik

Ta charakterystyczna roślina z błękitnymi kwiatami wyrastającymi ze szczytów pędów należy do licznej rodziny astrowatych, a sam rodzaj Cichorium (cykoria), jak podaje dr Henryk Różański, obejmuje tylko osiem gatunków.

W polskiej gastronomii najbardziej popularna jest cykoria warzywna i siewna, a na południu Europy często można spotkać cykorię katalońską (zwaną także szparagową lub Puntarelle), cykorię dziką (Cicoria selvatica czy też Cicoria di Campo) lub odmiany sałatkowe.

Cykoria jest bardzo rozpowszechniona we Francji i Włoszech, gdzie w sklepach można dostać kępki tych roślin lub gotowe kompozycje w formie mieszanek: z mleczem, cykorią podróżnikiem, mniszkiem lekarskim, pokrzywą czy ogórecznikiem. Tak, proszę Państwa, nasi południowoeuropejscy sąsiedzi jadają chwasty oraz je sprzedają jako jarzynę. Narzekamy na chemikalia w warzywach, gdy tymczasem gotowe, zdrowe mieszanki sałatkowe rosną za darmo, na wyciągnięcie ręki. 

Cykoria podróżnik (Cichorium intybus) jest bardzo popularną, dziko rosnącą rośliną leczniczą. Spotkać ją można na poboczach dróg, na łąkach, pastwiskach lub obrzeżach pól uprawnych. Roślina ta nie ma dużych wymagań glebowych, ale preferuje stanowiska słoneczne. Lubi podróżować, stąd jej nazwa. Trudno powiedzieć, skąd do nas przywędrowała, gdyż powszechnie występuje niemal na wszystkich kontynentach naszego globu. Jej ludowa nazwa „niebieski podróżnik” wzięła się także stąd, że roślina pomagała także pielgrzymom przetrwać trudy podróży. Sebastian Kneipp, proboszcz z Bawarii i zielarz żyjący w XIX wieku, w ten sposób opisywał cykorię:

Przy drodze, przy każdej drodze czeka podróżnik lekarski na tego, kto go chce wziąć do swej apteczki. Liście jego zwracają się zawsze ku słońcu. Gdy patrzysz nań, na jego nędzne listki, to zdaje ci się, że to ostatni nędzarz pomiędzy roślinami. Tylko kwiat jego modry, nieco jaśniejszy od bławatu, zwraca mu zaufanie i cześć. Pozory często mylą; tak jest i z podróżnikiem lekarskim, jego wnętrze to złoto […]

Kwiaty cykorii podróżnika otwierają się w słoneczne dni, większość kwiatów zamyka się już wczesnym popołudniem.

Alternatywa wobec kawy

W dawnych czasach, kiedy kawa była luksusem, zamiast niej pito podprażane korzenie cykorii. Obecnie roślina ta wróciła do łask w tej roli. Sięgają po nią zamożni smakosze, a także osoby, które lubią smak kawy, lecz nie mogą przesadzać z kofeiną. Zaletą cykorii jest to, że nie podnosi ciśnienia krwi, a przede wszystkim zawiera inulinę.

Przepis na kawę z korzenia cykorii

Oczyszczone i wysuszone korzenie drobno pokroić i podprażyć na patelni na lekki brąz, a następnie zmielić. Zalać wrzątkiem, dodając ulubione aromatyczne przyprawy, takie jak: cynamon, wanilia czy kardamon.

Słówko o inulinie

Inulina to złożony z cząsteczek glukozy i fruktozy wielocukier, który występuje głównie w kłączach, korzeniach i bulwach roślin (głównie z rodziny astrowatych). Jest naturalnym prebiotykiem. W dużych ilościach występuje w korzeniu mniszka, topinamburze, w korzeniach cykorii, jeżówki, w kłączach goryczki, lepiężnika, podbiału, a także w wielu innych roślinach. Na skalę przemysłową inulinę pozyskuje się z cykorii. Ludzki przewód pokarmowy nie potrafi trawić tego wielocukru. W jelicie grubym inulina podlega procesom fermentacji, w wyniku czego powstają kwasy zakwaszające treść jelita grubego. Kwasy te pobudzają perystaltykę i usprawniają pracę jelit. Inulina zakwasza pH kału, co zapobiega rozwojowi grzybów i bakterii chorobotwórczych, a to pośrednio wpływa na obniżenie ryzyka rozwoju nowotworu jelita grubego.
Inulina charakteryzuje się niską kalorycznością i jest delikatnie słodka. Może stanowić zdrową alternatywę w restrykcyjnej kuchni diabetyków lub osób dbających o linię, choć nie tylko. Podawanie inuliny jest korzystne także przy podwyższonym poziomie cholesterolu i lipidów oraz przy nowotworach (po zakończonej chemioterapii). Udowodniono korzystne działanie inuliny w zwalczaniu infekcji bakteryjnych takich jak: salmonella czy tych wywołanych bakterią Escherichia coli. Spożywanie cykorii także wspomaga leczenie alergii, przewlekłych chorób skórnych oraz kandydozy.

Gorzka ochrona wątroby

Cykoria jest gorzka, zatem jej lecznicza moc powinna się kojarzyć z ochronnym oddziaływaniem na wątrobę i cały układ pokarmy. Picie odwarów z korzeni cykorii wpływa korzystnie na przemianę materii – reguluje wypróżnienia, pobudza wydzielanie soków trawiennych. Warto profilaktycznie włączyć do diety wyciągi z korzenia cykorii, które maja pozytywny wpływ na wątrobę: odtruwają, regenerują, wzmagają produkcję żółci, działają przeciwbakteryjnie i łagodzą kamicę żółciową. Szczególnie zaleca się łączyć cykorię wraz z karczochem, kurkumą, ostropestem plamistym, rzepikiem, dziurawcem, glistnikiem lub kocanką.

Cykoria jest bezpieczna

Cykoria jest bezpieczna w użyciu. Nie występuje ryzyko przedawkowania, można ją podawać dzieciom i kobietom w ciąży.

Przepis na korzenie a’la szparagi

Młode korzenie cykorii obrać, umyć i ugotować. Podawać polane masłem z zarumienioną bułką tartą lub z ciepłymi sosami (na przykład chrzanowym). Można też warzywo dodawać na zimno do sałatek jarzynowych.

Agata Majcher