Fosfor

Fosfor stanowi ok. 1% masy ciała dorosłego człowieka i jest obok wapnia głównym składnikiem układu kostnego, 80% jego ogólnej ilości znajduje się w kościach w postaci fosforanów wapniowych, a pozostała część ulokowana jest w tkankach i płynach ustrojowych. 

Aby fosfor mógł być prawidłowo przyswojony, potrzebny jest wapń i witamina D. Fosfor w większości wchłania się w jelicie cienkim.

Funkcje fosforu

Fosfor spełnia w organizmie różne zadania:

• razem z wapniem uczestniczy w procesie mineralizacji kości, jest niezbędny do wchłaniania wapnia;
• bierze udział w przemianach energetycznych, w procesach skurczu i rozkurczu mięśni;
• wchodzi w skład białek, tłuszczów, węglowodanów, kwasów nukleinowych i innych związków biorących udział w biochemicznych przemianach organizmu;
• odgrywa rolę w namnażaniu się komórek;
• uaktywnia niektóre witaminy z grupy B;
• uczestniczy w przenoszeniu kwasów tłuszczowych;
• jest składnikiem układów buforowych wpływających na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej.

Źródła fosforu w pożywieniu

Fosfor zazwyczaj znajduje się w tych samych produktach, w których znajduje się wapń, tylko że na ogół w większych ilościach. W roślinach jadalnych najwięcej fosforu jest w nasionach i kwiatostanach, a najmniej w liściach. Fosfor występuje w dużych ilościach w: jajach, mięsie, podrobach, rybach, gruboziarnistych produktach zbożowych, roślinach strączkowych, mleku i jego przetworach, a zwłaszcza w serach podpuszczkowych.

Zwiększone ryzyko i objawy niedoboru 

Zwiększone zapotrzebowanie na fosfor wykazują kulturyści, sportowcy wyczynowi, a także osoby, których dieta jest uboga w fosforany, ogólnie niedożywione, a także alkoholicy. Choroby i schorzenia, w których należy uwzględnić fosfor: zapalenie jelit, cukrzycowa kwasica ketonowa, kwasica metaboliczna, całkowite żywienie pozajelitowe, sepsa wywołana bakteriami Gram-ujemnymi, szybko rozrastający się nowotwór, poparzenia.

Objawy niedoboru:

• anoreksja,
• dezorientacja,
• osłabienie mięśni,
• bóle kości,
• wymioty,
• anemia hemolityczna,
• niedrożność jelit,
• arytmia serca,
• kardiomiopatia,
• śpiączka.

Ciekawostka

Fosfor został odkryty zupełnie przypadkowo, kiedy w 1669 roku niemiecki kupiec i alchemik Hennig Brand próbował wydobyć złoto z moczu. Po odparowaniu żółtej wydzieliny pozostała oleista pozostałość, która została rozdzielona na różne frakcje, z których jedna wydzielała gęsty dym, a ten po skondensowaniu w wodzie utworzył białe, woskowate ciało stałe, świecące piękną, zieloną poświatą. Substancja została nazwana słowem fosfor mirabilis, co oznacza „cudowny dawca światła” wywodzący się z greckiego słowa phosphoros – „niosący światło”.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.

Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka, H. Ciborowska, A. Rudnicka, Warszawa 2019.

Mikroskładniki odżywcze, U. Gröber, Wrocław 2010.