Fluor

Fluor (pierwiastek gazowy) zajmuje 13. miejsce wśród pierwiastków, jeśli chodzi obecność w skorupie ziemskiej. Występuje najczęściej w postaci jonów fluorkowych, z których najważniejszy jest fluoryt. Łatwo tworzy związki z innymi pierwiastkami, szczególnie z niemetalami. Oprócz fluorytu jego głównymi minerałami są: kryolit, fluoroapatyt i topaz (popularny kamień jubilerski). 

Nazwa fluoru wywodzi się z łacińskiego słowa fluere oznaczającego „płynąć”. Z tego słowa wywodzi się wyraz „fluorescencja”, czyli zdolność niektórych substancji do świecenia w świetle ultrafioletowym. 

Funkcje

Główną funkcją jonów fluorkowych jest ponowna mineralizacja szkliwa zębów, hamowanie zapoczątkowanej próchnicy zębów oraz stymulowanie tworzenia nowych kości. Fluor ma właściwości przeciwpróchnicze i bakteriobójcze, dzięki niemu enzymy w jamie ustnej zostają zablokowane, więc zahamowany jest rozwój próchnicy. Czyni on szkliwo twardszym i bardziej odpornym na uszkodzenia.

Aż 90 proc. zatrzymanego w organizmie fluoru dystrybuowane jest do kości, zębów, paznokci i włosów. 

Fluor w nadmiarze jest toksyczny

Fluor uczestniczy w różnych procesach enzymatycznych, ale w nadmiarze jest zarazem szkodliwy. Jego nadmiar może powodować choroby układu kostnego, zgony niemowląt, uszkodzenie mózgu, przedwczesne starzenie oraz wiele innych schorzeń. Wysokie stężenie fluoru wywołuje fluorozę oraz zaburzenia różnych procesów metabolicznych.

Fluor wykazuje dużą aktywność chemiczną i biologiczną, dzięki czemu z łatwością przenika do komórek, powodując zaburzenia przemian biochemicznych. W odpowiednich ilościach jest pierwiastkiem niezbędnym dla wszystkich organizmów żywych, jednak z gleb zanieczyszczonych fluorem rośliny mogą go pobierać przez system korzeniowy. Na ogół fluor pobrany przez korzenie nie jest toksyczny dla rośliny, ale już fluor opadający na części nadziemnie roślin jest silnie fitotoksyczny oraz szkodliwy dla zwierząt pastewnych i ludzi. Fitotoksyczność fluoru polega w tym przypadku na zaburzeniu pobierania tlenu, zmniejszeniu zawartości chlorofilu, uszkodzeniu błon komórkowych DNA i RNA. Najbardziej wrażliwe na nadmiar fluoru są krzewy winorośli, drzewa owocowe i iglaste oraz niektóre zboża.

Zawartość w pokarmach

Fluor w żywności występuje w małych ilościach, raczej fluor najbardziej przyswajalny jest z wody (w 60 proc.). W produktach żywnościowych fluor znajdziemy w herbacie, w białym i czerwonym winie, serach lub konserwach rybnych.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012.