Agata Majcher

Fizjologia snu i oddychanie podczas snu

Człowiek przesypia około 1/3 swojego życia. Warto więc zadbać o dobry i wartościowy sen, a także mieć świadomość, czym mogą skutkować zakłócenia z nim związane. Jednym z nich są zaburzenia oddychania.

Sen jako stan fizjologiczny, odrębny od stanu czuwania, stanowi jedną z podstawowych potrzeb biologicznych człowieka. Pozbawienie go tej potrzeby nie jest obojętne dla zdrowia.

Sen to występujący okresowo i odwracalny fizjologiczny stan świadomości. Możliwość szybkiego powrotu do czuwania odróżnia sen od innych stanów, takich jak np.: śpiączka, anestezja (znieczulenie, „uśpienie” podczas zabiegu) lub hibernacja. Podczas snu aktywność kory mózgowej jest obniżona, a głęboki odpoczynek pozwala na regenerację i sprawność organizmu.

W czasie snu syntetyzowane są neuroprzekaźniki i uzupełnieniu ulegają rezerwy metaboliczne mózgu. Wydzielają się hormony, a procesy metaboliczne i immunologiczne ulegają regulacji. Dla większości narządów sen jest czasem odpoczynku. Sen i czuwanie są utrzymywane za pośrednictwem przekaźników synaptycznych takich jak: noradrenalina, serotonina, dopomina, acetylocholina, histamina, a także kwas gamma-aminomasłowy (GABA), glutaminiany, glicyna oraz hipokretyny (oreksyny).

Struktura snu

Podczas snu cyklicznie występują dwie fazy:

1. nREM – (non rapid eye movements) – sen wolnofalowy stanowiący około 75–80 proc. snu – bez szybkich ruchów gałek ocznych. Według klasyfikacji American Academy of Sleep Medicine składa się z trzech stadiów:

a) stadia N1 i N2 – sen płytki, drzemanie,

b) stadium N3 – sen głęboki.

2. REM – (rapid eye movements) – sen z szybkimi ruchami gałek ocznych, czyli sen szybki lub paradoksalny. Aktywność kory mózgowej jest wysoka. W fazie REM występują marzenia senne, natomiast napięcie mięśni jest znacznie zmniejszone.

Sen ma charakter uporządkowany, a jego fazy i stadia układają się w cykle trwające od 90 do 120 minut. W prawidłowych warunkach sen rozpoczyna się od stadium N1 nREM i stopniowo pogłębia się aż do stadium N3. Następnie dochodzi do nagłego spłycenia snu i przejścia w fazę REM. Z upływem nocy skraca się czas snu głębokiego, a wydłuża faza REM. Zachowanie prawidłowej architektury snu, a szczególnie obecność snu głębokiego i fazy REM, jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

W śnie głębokim dochodzi do zmniejszenia wentylacji minutowej. Ciśnienie parcjalne O2 w krwi tętniczej obniża się o 5–10 mm Hg, a ciśnienie parcjalne CO2 w krwi tętniczej wzrasta o 2–8 mm Hg.

W fazie REM oddychanie jest nieregularne, występują okresy przyśpieszonego lub zwolnionego oddychania. Mogą pojawić się również bezdechy pochodzenia centralnego trwające 10–20 s. Jednak fizjologiczne zmiany oddychania w fazach nREM i REM nie zakłócają prawidłowego funkcjonowania ustroju.

Klasyfikacja zaburzeń oddychania w czasie snu

Według American Academy of Sleep Medicine wyróżnia się:

Obturacyjny bezdech senny
a) dorosłych,
b) dzieci.
Centralny bezdech senny
a) z oddechem Cheyne’a i Stokesa,
b) związany z innymi chorobami bez oddechu Cheyne’a i Stokesa,
c) związany z oddychaniem okresowym na dużej wysokości,
d) wtórny do przyjmowanych leków/substancji,
e) pierwotny,
f) pierwotny niemowląt oraz wcześniaków,
g) w trakcie leczenia stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych.
Zespoły hipowentylacji i hipoksemii w czasie snu
a) zespół hipowentylacji (spłycenie oddechu) otyłych,
b) zespół wrodzonej ośrodkowej hipowentylacji o późnym początku związana z zaburzeniami podwzgórza
c) idiopatyczna ośrodkowa hipowentylacja pęcherzykowa,
d) hipowentylacja w czasie snu wtórna do przyjmowanych leków/innych substancji,
e) hipowentylacja w czasie snu związana z innymi chorobami.
Hipoksemia (niedotlenienie) podczas snu