Fitoterapia a zielarstwo na przykładzie gatunków przetacznika (Veronica sp.)

Zielarstwo zajmuje się pozyskiwaniem i przetwarzaniem surowca roślinnego, natomiast fitoterapia – używaniem surowców zielarskich lub preparatów z nich przygotowanych w leczeniu konkretnych chorób.

Innymi słowami: zielarz rozpoznaje rośliny, ich gatunki oraz odmiany, wie kiedy i gdzie je zbierać oraz jak przetwarzać m.in. jak suszyć (temperatura, wilgotność, dostęp światła). Fitoterapeuta z kolei zna skład chemiczny roślin, potrafi zastosować odpowiednie preparaty jak np. wodne – napar, odwar – lub alkoholowe – nalewki i intrakty (alkohol na ciepło) w danych schorzeniach. Znając charakter chemiczny substancji czynnych w zielu, dobierze odpowiedni rozpuszczalnik (wodny do związków hydrofilowych czy organiczny do lipofilowych). A idąc jeszcze dalej: zastanowi się nad stopniem polarności i/lub stężeniem eluentu organicznego odpowiedniego do substancji izolowanej z rośliny. Kolejna sprawa to wiedza, co będzie się działo z naszą substancją czynną w organizmie i jak ją podać, aby dotarła niezmieniona do miejsca przeznaczenia.

Prawdę mówiąc, fitoterapeuta nie musi być zielarzem, ważne, aby miał dostęp do dobrego i sprawdzonego surowca. 

Przetacznik – dlaczego on na początek?

Dlaczego przetacznik? Przetacznik jest roślinką powszechnie dostępną w Polsce. W stanie dzikim zbierać go można w lasach, na polanach, przy pastwiskach. I to przez cały okres kwitnienia – tj. od maja do sierpnia – jest dość łatwy w przygotowaniu (suszenie, ale jednak bez dostępu światła, bo na nie wrażliwe są irydoidy ), a jego działanie fitoterapeutyczne ma szerokie spektrum. 

Dlatego każdy, kto chciałby rozpocząć przygodę z ziołami, może zacząć właśnie od przetacznika.

Gdzie szukać?

W Polsce występuje kilkanaście gatunków przetacznika m. in. przetacznik leśny (Veronica officinalis) oraz przetacznik perski (Veronica persica). Zielarz będzie umiał odróżnić te gatunki oraz nie pomyli przetacznika z bluszczykiem kurdybankiem. Zielarz ma oko do ziół.

Przetacznik leśny1                  Przetacznik perski2                    Bluszczyk kurdybanek3

Fitoterapeuta wie, że wszystkie przetaczniki zaliczamy do tzw. ziół irydoidowych, a irydoidy to związki aktywności biologicznej z powodzeniem stosowane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. Wie także, że gatunki różnią się zawartością konkretnych irydoidów np. aukubiny i katalpolu. Ziele przetacznika perskiego zawiera kilka razy więcej (ok. 7–8 razy) aukubiny niż ziele przetacznika leśnego, natomiast przetacznik leśny ma więcej (ok. 2 razy) katalpolu niż przetacznik perski. 

A dlaczego to takie istotne? 

Aukubina ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne i antyhepatoksyczne (działa osłaniająco na wątrobę). Natomiast katalpol ma właściwości moczopędne i rozkurczowe. 

Wiedząc to, zastosujemy różne gatunki do różnych terapii lub połączymy oba zioła w różnych proporcjach – w zależności od żądanego efektu terapeutycznego. 

Mam nadzieję, że z mojego powyższego wywodu wynika, że najlepiej być zielarzem i fitoterapeutą, czyli latać na dwóch skrzydłach, a nie na jednym.

Jeśli chcesz zostać zielarzem i fitoterapeutą (co nie jest niemożliwe), możesz zacząć studiować tę wspaniałą dziedzinę na kursach zielarz-fitoterapeuta w : PWSZ w Krośnie lub ESPZiWP w Międzyborowie lub na kursie Medycyny Klasztornej w Katowicach. Możesz też korzystać w warsztatów organizowanych przez Suszarnię, gdzie masz w pigułce praktykę z teorią. Gorąco polecam warsztaty z Gosią Dobroń, aktywną zielarką i fitoterapeutką. Najlepiej uczyć się od mistrza. Jej mistrzem z kolei jest dr Henryk Różański, dla mnie jeden z największych polskich autorytetów z dziedziny fitoterapii. 

Źródła zdjęć:

1. https://www.google.pl/search?q=veronica+officinalis&biw=1600&bih=680&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwj1hJ7V7JbSAhWjBZoKHeyEBsAQ_AUIBigB&dpr=1#imgrc=avxXSWx_rX79tM:
2. https://www.google.pl/search?q=przetacznik+perski&biw=1600&bih=680&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwj_4JqJ7ZbSAhXFApoKHdpsDhkQ_AUIBigB#imgrc=BV34MRVJ4BgJPM:
3. https://www.google.pl/search?q=bluszczyk+kurdybanek&biw=1600&bih=680&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwi8z8jR7ZbSAhUlEJoKHRXIBNQQ_AUIBigB#imgrc=DfbqltqsYEhchM:
   
   

Opracowała Małgorzata Romańczuk