Etapy uszkodzenia dysku (krążka międzykręgowego)

Kiedyś od jednego fizjoterapeuty usłyszałam, że dyskopatię ma większość ludzi, tylko nie każdy o niej wie. Gdyby poddać badaniu rezonansu magnetycznemu nasz kręgosłup, prawdopodobnie wiele osób dorosłych miałoby na różnych odcinkach kręgosłupa zmiany zwyrodnieniowe o różnym nasileniu. Jednak wynik rezonansu nie jest jeszcze wyrocznią co do stanu kręgosłupa, bo najbardziej istotne są odczuwane objawy.

Przyczyny dyskopatii

Dyskopatia to postępująca choroba zwyrodnieniowa krążka międzykręgowego (dysku). Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie, dlaczego cierpimy na dyskopatie różnych odcinków kręgosłupa, jednak często są to powtarzające się powody: brak lub niedostateczna ilość ruchu, niezbędnego dla właściwego nawodnienia i odżywienia dysku; nadmierne przeciążanie kręgosłupa, urazy, skłonności genetyczne, niewłaściwa dieta, otyłość, palenie papierosów, stres, naturalny proces starzenia. U osób, u których występują predyspozycje genetyczne, procesy degeneracyjne są przyspieszone.

Dyski poddawane są stałemu obciążeniu, a naciskane osiowo jądro miażdżyste ma tendencję do „ucieczek” poza pierścienie włókniste – zawsze w kierunku tylnego obszaru dysku, gdzie pierścienie są najsłabsze.

Za praprzyczynę powstania dyskopatii uważa się mikrourazy powstające wewnątrz dysku. Urazy te mają swoje etapy, czyli najpierw powstaje wypuklina, potem przepuklina, która ostatecznie przechodzi w sekwestr, czyli mówimy tu o sytuacji, w której część dysku wylewa się na zewnątrz, poza pierścień włóknisty. Naciekający na rdzeń sekwestr będzie powodował różne objawy neurologiczne. Sekwestr może rozwijać się latami, a może pojawić się nagle, np. podczas gwałtownego, niefortunnego ruchu – kiepskiego pochylenia czy dźwignięcia.

Etapy uszkodzenia dysku

Degeneracja i dehydratacja (odwodnienie krążka międzykręgowego)

Zdrowy dysk, jeśli jest odpowiednio nawodniony, posiada odpowiednio dużą ilość kolagenu. Dehydratacja krążków międzykręgowych związana jest z utratą nawodnienia dysków. Postępująca dehydratacja prowadzi do rozwoju dyskopatii. Prawidłowo nawodniony krążek międzykręgowy jest w stanie podołać wielu przeciążeniom, na które narażony jest kręgosłup podczas codziennego funkcjonowania. Jeśli nie – prowadzi to do różnych zwyrodnień. Jednostajna, wymuszona i na długo przyjęta taka sama pozycja powoduje ściśnięcie dysków, prowadząc do mikropęknięć, zaś częsty i urozmaicony ruch pozwala krążkom zregenerować się, odżywić i nawodnić.
Elastyczność krążków międzykręgowych maleje wraz z wiekiem, a ich degeneracja postępuje, prowadząc do uszkodzeń (dyskopatii). W zależności od stopnia zaawansowania dyskopatii wyróżnia się trzy etapy chorobowe: wypuklinę, przepuklinę i sekwestr.

Wypuklina

Wypuklina jest jednym z pierwszych etapów degeneracji krążka międzykręgowego. Powodem jej wytworzenia się jest przesuwanie się jądra miażdżystego krążka w jakąkolwiek stronę – bez naruszania struktur pierścienia włóknistego. Uszkodzeniu ulega tylko jądro miażdżyste, natomiast pierścień pozostaje nienaruszony. Wypuklina dysku zwykle przebiega bezobjawowo, nie powoduje bólu pleców, bo nie pociąga za sobą naderwania włókien pierścienia włóknistego. Jeśli tak się dzieje, możemy mieć do czynienia z kolejnym etapem degeneracji, czyli przepukliną. Na etapie wypukliny powinno się zrobić wszystko, by ustrzec się przed głębszymi uszkodzeniami, a najlepszą metodą są specjalnie dobrane ćwiczenia rozciągające.

Przepuklina

Przepuklina to stan, w którym jądro miażdżyste zbliża się do zewnętrznej warstwy dysku, przebijając przez kolejne pierścienie włókniste i uwypuklając się poza obwód dysku. Dolegliwości odczuwane są w różny sposób, a zależy to od położenia i wielkości przepukliny. Jeśli dysk nie uciska nerwu, można odczuwać słaby ból lub nie odczuwać go wcale. Jeśli nerw jest uciskany, typowymi objawami są ból, drętwienie, pieczenie lub mrowienie w tym obszarze. Przepuklina kręgosłupa może nasilać objawy bólowe podczas siedzenia, stania, chodzenia, gwałtownego kichnięcia, wybuchu śmiechu lub niewłaściwej pozycji ciała (np. garbienie podczas siedzenia na krześle).
Kolejnymi etapami degeneracyjnymi są: protruzja, ekstruzja i sekwestracja.

Protruzja

Protruzja krążka międzykręgowego to łagodne uwypuklenie pierścienia włóknistego dysku poza przestrzeń dyskową bez ucisku na korzenie nerwowe w kręgosłupie. W przypadku przepukliny taki ucisk występuje. Protruzja to najlżejsze ze stadiów zwyrodnienia dysków, występuje we wczesnej fazie rozwoju choroby.

Ekstruzja

Ekstruzja krążka międzykręgowego to bardziej zaawansowane stadium choroby, w którym dochodzi do przerwania ciągłości pierścienia włóknistego. Jądro miażdżyste wychodzi poza obręb dysku, co daje objawy tzw. wypadnięcia dysku. Oczywiście żaden dysk nie wypada, bo kręgosłup jest solidną konstrukcją.

Sekwestr

Najczęściej sekwestracja krążka międzykręgowego ma miejsce w obszarze kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego na poziomie dysków L5 S1, czyli w kręgach odpowiedzialnych za siadanie. Pierwszym objawem sekwestracji jest ból pleców po schyleniu się pod niewłaściwym kątem lub dźwignięciu ciężaru w nieprawidłowy sposób. W przeciągu kilku minut, godzin lub dni pojawia się silny, rwący ból promieniujący do nogi, wynikający z zapalenia korzeni nerwowych. Pojawiają się także skurcze mięśni tułowia.

Leczenie operacyjne przeprowadza się u pacjentów z najcięższym przebiegiem choroby, w przypadkach wymagających szybkiego odbarczenia nerwów, z zespołem niebezpiecznych dla zdrowia i życia objawów neurologicznych. Dobra wiadomość jest taka, że sekwestr w ciągu kilku tygodni potrafi sam się ograniczyć (wchłonąć), ale warunkiem jest dobre krążenie krwi. Bezoperacyjne leczenie przepukliny z sekwestracją (czy też ekstruzją) dysku polega na wygaszaniu zapalenia, przyśpieszeniu wchłaniania sekwestru oraz stymulowaniu regeneracji nerwów. Operacje w ogromnej ilości przypadków mają dobre rokowanie, jednak zawsze trzeba wypracować takie nawyki dnia codziennego, by nie trafić na operacyjny stół, choć w niektórych przypadkach, pomimo starań, nie zawsze jest to możliwe.