Dieta szpitalna - założenia

Jedzenie „szpitalne” bardzo często kojarzy się nam z dietą wybitnie ubogą. Oczyma wyobraźni widzimy duży biały talerz, a na nim dwie kromki suchego chleba, kawałek margaryny, plasterek ogórka i plaster szynki. Możemy się bardzo zdziwić, ale często taki rodzaj jedzenia jest uzasadniony i nawet teoretycznie spełnia warunki racjonalnego żywienia. W artykule omówię rodzaj diety szpitalnej w modelu podstawowym dla chorych, których stan zdrowia nie wymaga stosowania specjalnych ograniczeń dietetycznych. Podstawowa dieta szpitalna powinna pokrywać zapotrzebowanie na energię oraz musi zawierać wszystkie niezbędne składniki pokarmowe, jednocześnie wspomagając leczenie i przyspieszając powrót do zdrowia. 

Wyraz „dieta” oznacza specjalny sposób żywienia, który uwzględnia ilość i jakość spożywanych pokarmów. W szpitalach, ale także w sanatoriach czy innych zakładach leczniczych, stosuje się diety pod dane jednostki chorobowe, na przykład: dieta cukrzycowa, wrzodowa czy wątrobowa. W doborze diet szpitalnych bierze się także pod uwagę wykluczenie niektórych składników pokarmowych (np. dieta bezglutenowa przy celiakii) lub dostosowuje się do preferencji pacjenta (np. dieta wegetariańska lub wegańska). Podaje się także pokarmy w konsystencji papek lub dojelitowo – w zależności od potrzeb chorego. 

Jak powinna wyglądać podstawowa dieta szpitalna?

Założeniem diety szpitalnej powinno być takie jej skomponowanie, by zachować dobry stan zdrowia, a nawet mówiąc bardziej dosadnie: jedzenie w szpitalu powinno stanowić integralną część procesu leczenia. Taka dieta powinna spełniać wszystkie warunki racjonalnego żywienia ludzi zdrowych i musi jednocześnie brać pod uwagę zalecenia dotyczące prewencji przewlekłych chorób niezakaźnych. Posiłki muszą mieć dostosowaną kaloryczność, zależną od masy ciała pacjenta. Dieta musi też być zróżnicowana i dopasowana pod względem intensywności wysiłku fizycznego.

Planując dietę szpitalną, powinno się uwzględnić normy zalecanego spożycia (RDA) następujących witamin i minerałów: witamina A, C, witaminy z grupy B, fosfor oraz magnez, żelazo, cynk, jod, selen i miedź.

Dzienna racja pokarmowa musi być starannie zaplanowana i dostosowana do potrzeb pacjenta i tak dobrana, by uzyskać zalecaną wartość energetyczną i odżywczą diety.

Urozmaicona dieta podstawowa pozwala na wykorzystywanie wszelkich produktów i potraw. Zróżnicowanie ich daje większe szanse na zapewnienie organizmowi niezbędnych składników odżywczych. 

Liczba posiłków to od 4 do 5 dziennie. 

Potrawy można przygotowywać, uwzględniając różnorodne techniki kulinarne, unikając jednak smażenia na dużej ilości tłuszczu (zwłaszcza zwierzęcego), soli oraz słodyczy.

Zasady konstruowania jadłospisów szpitalnych

• białka: 10–15 proc. całodziennej energii;
• tłuszcze: nie więcej niż 30 proc. energii, w tym z tłuszczów nasyconych nie więcej niż 10 proc. energii; 
• nienasycone kwasy tłuszczowe – 2 g kwasu alfa-linolenowego oraz 200 mg kwasu eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA) łącznie; 
• dzienna zawartość cholesterolu w diecie nie powinna przekraczać 300 mg.

Żywność niezalecana:

• produkty bardzo tłuste, np.: boczek, słonina, tłuste wędliny, smalec, tłuste mięsa;
• produkty wzdymające, np. fasola, groch;
• nasycone kwasy tłuszcze, np. masło, jego substytutem może być margaryna roślinna. 

Przykładowy dzienny jadłospis:

Dieta szpitalna musi być pełnowartościowa, zróżnicowana, apetycznie przyrządzona, atrakcyjnie podana. Posiłki powinny być podawane pacjentom regularnie, codziennie o tych samych porach. 

A jak to się ma do rzeczywistości?

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia:

Przykładowe jadłospisy w dietach szpitalnych, Kolarzyk E., Krzeszowska-Rosiek T., Kraków Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach, pod red. Jarosz M., Warszawa 2011 Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka, H. Ciborowska, A. Rudnicka, Warszawa 2019