Czarny bez – wsparcie zdrowia nie tylko wiosną

Czarny bez jest powszechnie występującą rośliną, z której – mając odrobinę chęci – możemy samodzielnie przygotować między innymi preparaty przeciw przeziębieniu oraz te wzmacniające nasz system odpornościowy.

Niedługo nadejdzie czas kwitnienia czarnego bzu – rośliny, w której lecznicze właściwości mają nie tylko kwiaty, ale i kora, jak i dojrzałe owoce. Warto jednak zacząć od paru ciekawostek w tym temacie.

Historia stosowania w medycynie tego ziela sięga setek lat wstecz i związana jest z wieloma przesądami. Ponoć z olbrzymiego pnia czarnego bzu zrobiony był krzyż pański. Inna wieść głosiła, że na bzie powiesił się Judasz po wydaniu Jezusa w ręce oprawców. Bliskość czarnego bzu przy domostwach miała natomiast je chronić przed urokami rzucanymi przez czarownice. Z kolei rzucona do grobu gałązka czarnego bzu trzymała z dala od duszy zmarłego diabelskie moce.

Jednak nie tylko magiczne właściwości czarnego bzu miały zastosowanie w codziennym życiu…

Czarny bez był używany przez znachorów i zielarzy do walki z: przeziębieniami, stanami zapalnymi i infekcjami. Jako jedno z najpopularniejszych lekarstw na zaziębienia szeroko stosowany był jeszcze w latach 50. – i to nawet w medycynie klasycznej, kiedy to przemysł farmaceutyczny nie był tak gigantycznie rozrośnięty i nastawiony komercyjnie jak dziś.

Kwiat czarnego bzu – właściwości

Jednym z surowców leczniczych wykorzystywanych w różnego rodzaju terapiach jest kwiat czarnego bzu. A skoro wiemy już, kiedy kwitnie czarny bez (proces ten zacznie się już w maju i trwa do lipca), warto skorzystać z tego daru natury. Nie tylko ze względu na piękny aromat i taki też wygląd, który charakteryzuje czarny bez. Właściwości prozdrowotne również warte są uwagi.

Kwiat czarnego bzu – co zawiera

W kwiecie czarnego bzu znajduje się wiele składników, które pozytywnie wpływają na nasze zdrowie. Należą do nich:

• beta-karoten plus witaminy – A, B1, B2, B3, B6 i C;
• polifenole (w tym proantocyjanidyny, czyli OPC) – związki przeciwutleniające, które wymiatają z organizmu szkodliwe wolne rodniki i mają także właściwości przeciwzapalne;
• olejki eteryczne;
• składniki mineralne – m.in.: potas, magnez, fosfor, żelazo i cynk;
• kwasy organiczne – działające rozkurczowo i przeciwzapalnie;
• śluzy.

Czarny bez – właściwości lecznicze – kwiaty

Wymienione wyżej składniki sprawiają, że syrop z czarnego bzu czy napar z kwiatów czarnego bzu często są stosowane podczas przeziębień. A to dlatego, że kwiaty czarnego bzu mają właściwości wykrztuśne. Śluzy w nich zawarte dodatkowo chronią nasze drogi oddechowe przed podrażnieniem. Przetwory z czarnego bzu pomagają też rozrzedzić wydzielinę w nosie, czyli popularny katar. Poza przyniesieniem ulgi medykamenty z kwiatów czarnego bzu umożliwiają szybsze pozbycie się infekcji.Wiąże się to z tym, że kwiaty czarnego bzu to działanie napotne i antywirusowe oraz obniżające gorączkę.

Kwiat czarnego bzu – przeciwwskazania

Ostrożność w stosowaniu kwiatów czarnego bzu powinny zachować osoby, które mają zaplanowany zabieg chirurgiczny. Czujni przy dawkowaniu tego typu preparatów muszą być też ci, którzy biorą leki przeciwcukrzycowe.

Czarny bez – mnogość surowców leczniczych

Warto pamiętać, że lecznicze przetwory można robić zarówno z: kory, kwiatów, jaki z owoców czarnego bzu. Do najczęściej stosowanych naturalnych medykamentów w trzecim przypadku należy sok z owoców czarnego bzu czy syrop z owoców czarnego bzu. Lecznicze mikstury z czarnego bzu można też podawać jako środek przeciwbólowy przy migrenach i innych nerwobólach. Wykorzystywane są także jako: lek na reumatyzm, choroby układu krążenia i problemy trawienne. Owoce są bogatym źródłem witamin: A, B1, B2, C oraz antocyjanów – barwników roślinnych, które niwelując działanie wolnych rodników, pozytywnie wpływają na kondycję całego organizmu – zwłaszcza w okresie atakującej go infekcji.

Bez czarny – receptury

Czarny bez i receptury na wykorzystanie go znalazły się w podręczniku fitoterapii profesora Jana Muszyńskiego (wydanym w 1954 r.). Zaleca on stosowanie kory bzowej przy obrzękach jako diuretyk – zwłaszcza w przewlekłych zaburzeniach pracy nerek – a  kwiaty czarnego bzu w połączeniu z rumiankiem – przy bólach menstruacyjnych.

Łagodna mieszanka moczopędna przy zapaleniu miedniczek nerkowych

Składniki:

• kora bzu czarnego – 2 części,
• kwiaty bławatka – 1 część,
• paprotka słodka – 1 część.
  
  Przygotowanie:

Czubatą łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku i zaparzać ok. 5 min.

Zioła z kwiatami czarnego bzu przy bolesnym miesiączkowaniu

Składniki:

• kwiat bzu – 1 część,
• kwiat rumianku – 2 części,
• kwiat ruty – 1 część.

Przygotowanie:

Jak w przepisie powyżej.

Jeśli chodzi o kwiaty czarnego bzu, to można z nich zrobić także syrop.

Kwiaty czarnego bzu – syrop

Składniki i przygotowanie:

Zalewamy 50 zdrowych (niezbrązowiałych) baldachimów kwiatowych 2 l wrzątku i odstawiamy na dobę do zmacerowania. Następnie odcedzamy kwiaty przez lnianą szmatkę, dodajemy do odwaru: sok z kilku cytryn, laskę wanilii, 1,5 kg cukru i wszystko to zagotowujemy. Gorącą miksturę zlewamy do słoików i zakręcamy je tak, aby się zawekowały. Już po tygodniu możemy używać przygotowanego przez nas słodkiego syropu do zaprawiania herbaty lub wody mineralnej. Będzie to zdrowy zamiennik kolorowych słodkich napojów.

Syrop z czarnego bzu (jego kwiatów) jest pomocny przy leczeniu: przeziębień, gryp, zakażeń górnych dróg oddechowych. Ma właściwości przeciwgorączkowe, napotne i moczopędne. Poza tym wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych. Z kolei owoce działają: przeciwbólowo, odtruwająco, przeciwreumatycznie oraz łagodnie przeczyszczająco.

Czarny bez – angielskie winogrono

Ze względu na popularność przetworów z czarnego bzu w Anglii nazywano go też „angielskim winogronem”. Także dlatego, że porównanie zawartości składników odżywczych obydwu tych roślin wykazało ich duże podobieństwo.

Ciekawa jest historia odkrycia antyreumatycznych właściwości tej rośliny. Otóż w epoce wiktoriańskiej nagminnie fałszowano nią drogie wino typu porto, mieszając je z tańszym winem – właśnie z czarnego bzu. Lekarzy zainteresował fakt ustąpienia objawów reumatyzmu u żeglarzy, którzy podczas długich rejsów pili takie właśnie „chrzczone” wino. Po szczegółowym dochodzeniu okazało się, że „sprawcą" uzdrowienia był dodatek czarnego bzu użyty do sfałszowania wina. Dzięki temu dziś możemy samodzielnie wypróbować ów trunek, co bez wątpienia będzie i smaczne, i zdrowe. Przepis jest bardzo prosty. Wystarczy 3 części soku z owoców czarnego bzu zmieszać z jedną częścią dobrego czerwonego wina i pić kilka razy dziennie.

Można z owoców – oprócz wyżej wspomnianego winka – zrobić także pyszną nalewkę. Istotne jest, aby użyte do tego celu owoce było całkowicie dojrzałe – czarne, a nie zielonkawe.

Wynika to z faktu, że wszystkie części czarnego bzu zawierają trującą substancję glikozyd sambunigrynę, dlatego nie można spożywać ich w postaci surowej. W procesie gotowania i suszenia substancja ta się wytrąca i wtedy to – już bez żadnych obaw o działania niepożądane – można spożywać czarny bez.

W niedojrzałych owocach zaś stężenie tej substancji jest tak duże, że mogłaby ona nam zaszkodzić nawet po przygotowaniu nalewki.

Przetwory z czarnego bzu – nalewka

Składniki:

• dojrzałe owoce czarnego bzu – 1 kg,
• spirytus 96-proc. – 1 l,
• woda – 0,5 l,
• cukier – 25 dag.
  
  Przygotowanie:

Owoce płuczemy, wkładamy do gąsiora i zalewamy spirytusem. Gąsior trzymamy szczelnie zamknięty w ciemnym miejscu przez miesiąc. Po tym czasie nalewkę zlewamy i filtrujemy przez bibułę filtracyjną lub szmatkę lnianą. Dolewamy wodę z rozpuszczonym w niej cukrem. Następnie znów zamykamy gąsior i odstawiamy go na tydzień. Po tym czasie przefiltrowujemy ponownie nalewkę i rozlewamy do butelek. Szczelnie je zamykamy i zostawiamy na 6 miesięcy, by „dojrzała” w ciemnym miejscu. Tak przygotowana nalewka działa: napotnie, moczopędnie, czyści krew, uśmierza gorączkę oraz pomaga w przewlekłych zaparciach. Co warte uwagi: pozwala pozbyć się toksyn. Można robić sobie za jej pomocą jakże przyjemne dwutygodniowe kuracje oczyszczające – pijąc 2 razy dziennie po 25 ml między posiłkami.

Tomasz Kapuściński