Cynk

Cynk w XIX wieku stosowano jako lek na epilepsję i jadłowstręt.

W 1955 r. u świń zaczęto leczyć świńską łuszczycę, dodając cynk do paszy. Kilka lat później odkryto, że choroby grasicy u bydła spowodowane są właśnie niedoborem cynku w diecie. Dopiero w latach 60. minionego wieku odkryto znaczenie biologiczne cynku dla organizmu ludzkiego. Okazało się, że duża zapadalność mieszkańców Egiptu i Iranu na dwarfizm (karłowatość przysadkowa) wynika z diety ubogiej w cynk.

Cynk jest niezbędny dla funkcjonowania około 200 enzymów, w tym enzymów biorących udział w przenoszeniu informacji genetycznej. Odpowiada między innymi za: podział komórek, osiągnięcie właściwego wzrostu, regenerację tkanek i dojrzewanie płciowe. Gra ważną rolę w metabolizmie insuliny i spełnia funkcje regulacyjne w systemie immunologicznym. Przyspiesza gojenie się ran i pomaga w prawidłowym działaniu zmysłu wzroku oraz smaku. Ustalono, że dorosły człowiek powinien przyjmować około 17 mg cynku dziennie. Trzeba pamiętać, że na przyswajanie cynku wpływa wiele czynników i na przykład niektóre substancje zawarte w produktach roślinnych (błonnik, szczawiany, taniny) hamują ten proces.

Cynk – zwiększone zapotrzebowanie

Na niedobory cynku mogą cierpieć osoby przyjmujące leki antynowotworowe, moczopędne i przeczyszczające. Ludzie wspomagający się dużymi dawkami witamin B2, B6 i B12 mogą mieć ograniczone przyswajanie cynku. Zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek dotyczy również kobiet w ciąży, dzieci, osób starszych, sportowców oraz ludzi żyjących w stresie.

Cynk – skutki niedoborów i nadmiaru

Do ostrego niedoboru cynku dochodzi rzadko. Pierwsze jego objawy to zaburzenia odczuwania smaku i zapachu. U dzieci niedobór objawia się spowolnionym wzrostem, opóźnieniem rozwoju płciowego, białymi plamami na paznokciach i wyblakłym kolorem włosów. U mężczyzn prowadzi do impotencji i zmniejszenia liczby plemników w nasieniu. W przypadku kobiet w ciąży niedobory cynku mogą prowadzić do urodzenia dziecka o obniżonej wadze i powikłań porodowych. Cynk zaczyna być toksyczny w dawce 150 mg dziennie przy spożywaniu przez wiele miesięcy. Nadmiar tego pierwiastka objawia się problemami żołądkowo-jelitowymi i zaniżonym poziomem pożytecznej frakcji cholesterolu HDL.

Cynk – najlepsze źródła

Najlepszymi źródłami cynku są: małże, ostrygi, krewetki, kalmary, ryby oraz mięso (szczególnie wołowe). Z kolei najbogatsze w cynk źródła roślinne to: pełne ziarna zbóż, drożdże piekarskie i kiełki pszenicy. Przyswajanie cynku zawartego w zbożach może być ograniczone przez działanie kwasu fitynowego, który wiąże wapń, żelazo i cynk.

Radosław Lesz