Boczniak ostrygowaty – grzyb zimowy, smaczny i zdrowy

W lasach czy w parkach, przy drogach, na ściętych pniach drzew liściastych spotkać można grupę zimowych i bardzo smacznych grzybów, znanych jako boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus). Owocniki tego grzyba zazwyczaj pojawiają się późną jesienią, około listopada, a w przypadku łagodnej zimy mogą wystąpić nawet w styczniu i lutym. Boczniaki często rosną obficie – na jednym pniu po ściętej topoli czasem zbiera się do kilkunastu kilogramów. Boczniaki są dość pospolite, można je kupić w markecie albo wyhodować w domu (o ile warunki na to pozwolą).

Jeszcze pokutuje wyobrażenie o grzybach jako o produktach pozbawionych wartości odżywczych, choć ostatnimi czasy wzrosła świadomość i wiedza wśród ludzi, którzy doceniają grzyby, uznając je za skarbnicę odżywczych i leczniczych składników. Boczniak ostrygowaty jest nie tylko smaczny (ceniony za swą elastyczną, mięsistą teksturę, która sprawia, że jest lubianym substytutem mięsa w kuchni bezmięsnej), ale jest przede wszystkim zdrowy, o czym będzie można przeczytać w dalszej części artykułu.

Charakterystyka boczniaka ostrygowatego

Boczniak ostrygowaty to gatunek grzyba z rodziny boczniakowatych. Jest szeroko rozpowszechniony i popularny w uprawie ze względu na swoje walory smakowe oraz łatwość hodowli. Jego kapelusz ma średnicę o wymiarach 5–25 cm, w kształcie przypomina muszlę lub ostrygę, stąd nazwa „ostrygowaty”. Powierzchnia kapelusza jest gładka, często z aksamitnym nalotem, przybierająca różne odcienie szarości, niekiedy z jaśniejszymi lub ciemniejszymi plamami. Boczniak ostrygowaty posiada charakterystyczne, gęsto ułożone blaszki, które schodzą w dół na trzon. Są one białe lub kremowe, bywają z szarawym odcieniem. Trzon jest krótki, zwykle umiejscowiony centralnie, ale może go też zupełnie brakować. Zazwyczaj jest biały i włóknisty.

Właściwości prozdrowotne boczniaka ostrygowatego

W składzie boczniaka ostrygowatego dominuje woda, a następnie węglowodany, stanowiące 6,7 proc. świeżej masy grzyba. Wśród węglowodanów znaczną część stanowią polisacharydy, w tym glikogen i nierozpuszczalne związki, takie jak błonnik, celuloza oraz chityna. Jest on również źródłem beta-glukanów, a dokładniej beta-1,3-D-glukanów, znanych z ich zdolności do stymulowania systemu immunologicznego. Beta-glukan, polisacharyd obecny w ścianie komórkowej drożdży Saccharomyces cerevisiae, grzybów i niektórych rodzajów bakterii, wykazuje potwierdzone działanie antynowotworowe oraz wzmacnia układ odpornościowy.

W boczniaku ostrygowatym ważną rolę odgrywa również białko, którego zawartość w świeżej masie wynosi około 1,6 proc. Białko to jest bogate w aminokwasy, takie jak: lizyna, leucyna, arginina oraz kwas asparaginowy i glutaminowy. Boczniak zawiera również niewielką ilość tłuszczu (około 0,4 proc. świeżej masy), z przewagą kwasów nienasyconych.

Owocniki tego grzyba są źródłem łatwo przyswajalnych minerałów. Sto gramów suszu dostarcza 3 g potasu, 150 mg wapnia i 125 mg sodu. W owocnikach znajdują się również śladowe ilości jodu, fluoru, miedzi, cynku i manganu. Ponadto, boczniak jest bogaty w witaminy z grupy B, witaminę D, tiaminę, ryboflawinę, niacynę, pirydoksynę, kwas pantotenowy, kwas foliowy i prowitaminę D2.

Badania in vivo wykazały, że beta-glukan (pleuran) zawarty w boczniaku obniża poziom cholesterolu we krwi. Dieta z dodatkiem całych owocników tego grzyba istotnie redukuje poziom cholesterolu zarówno w surowicy, jak i w wątrobie (nawet o 46 proc.). Pleuran, czyli beta-1,3-D-glukan z boczniaka ostrygowatego, ma właściwości lecznicze i wspomaga regenerację nabłonka.

Beta-glukany są także stosowane w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych, które mogą wynikać z osłabienia systemu immunologicznego. Stymulują one receptory komórek układu odpornościowego, aktywując między innymi limfocyty T, które wraz z innymi komórkami układu odpornościowego niszczą komórki nowotworowe.

Wykazano, że ekstrakty grzybowe są szczególnie skuteczne w leczeniu małych guzów (o średnicy mniejszej niż 2–3 mm). Beta-glukan, substancja pozyskiwana z grzybów, ma zdolność do zmniejszania negatywnych skutków chemioterapii, w tym bólu. Uznaje się, że te ekstrakty mogą być bezpiecznie stosowane przez dłuższy okres. Mają potencjał do współdziałania z tradycyjnymi metodami leczenia, przyczyniając się do wydłużenia czasu przeżycia pacjentów, remisji guzów oraz łagodzenia bólu. Badania naukowe wskazują, że ekstrakty te indukują apoptozę, czyli proces programowanej śmierci komórek nowotworowych, hamując rozwój guzów w jelitach grubych.

Boczniak ostrygowaty jest pospolitym w Polsce grzybem o wysokiej wartości odżywczej i kulinarnej. W terenie łatwo go rozpoznać, kształtem przypomina szarawą ostrygę. Jest źródłem białka, węglowodanów, witamin z grupy B i D oraz minerałów. Szczególnie istotna jest obecność beta-glukanów o działaniu antynowotworowym i stymulującym układ odpornościowy. Boczniak jest chętnie wykorzystywany w kuchni, jak również w medycynie naturalnej. Warto ruszyć do lasu na łowy i pozbierać te wyjątkowe grzyby.