Astma

Astma (nazywana także astmą oskrzelową, a dawniej „dychawicą”) jest zróżnicowaną, przewlekłą chorobą dróg oddechowych.

Nazwa tego schorzenia pochodzi od greckiego słowa: asthma, oznaczającego zadyszkę.

Światowa Inicjatywa Zwalczania Astmy (GINA – Global Initiative for Asthma) tak definiuje tę chorobę:

Astma – przewlekłe zapalenie dróg oddechowych, w czasie którego istotną rolę odgrywa wiele rodzajów komórek oraz substancji przez nie uwalnianych. Przewlekłe zapalenie jest przyczyną nadreaktywności oskrzeli, które może prowadzić do ponawiającego się świszczącego oddechu, problemów ze złapaniem oddechu, uciskiem klatki piersiowej oraz kaszlem, zwłaszcza w nocy lub rano. Problemy te wiążą się najczęściej z zaburzeniem przepływu powietrza w oskrzelach, które jest często odwracalne samoistnie lub pod wpływem leczenia.

Choroba ta trapi rodzaj ludzki od bardzo długiego czasu – pierwszy opis objawów astmy pojawił się już w starożytnym papirusie Ebersa 1500 lat p.n.e. Jest to jedna z najczęstszych przewlekłych chorób układu oddechowego, szacuje się, że choruje na nią około 340 mln osób na świecie. Częściej na astmę zapadają kobiety.

Rodzaje astmy

Astma alergiczna – rozpoczyna się najczęściej w dzieciństwie, mogą towarzyszyć jej inne alergiczne choroby, takie jak na przykład: atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa czy alergiczne zapalenie spojówek.

Astma niealergiczna – zwykle występuje u osób dorosłych.

Astma o późnym początku – zwykle niealergiczna, dotyka osoby dorosłe, częściej kobiety. Zwykle ma cięższy przebieg i słabiej reaguje na leczenie.

Astma z utrwaloną obturacją oskrzeli – w wieloletnim przebiegu choroby dochodzi do nieodwracalnej obturacji (zwężenie struktury anatomicznej oskrzeli).

Astma współistniejąca z otyłością.

Czynniki ryzyka zachorowania na astmę:

• predyspozycje genetyczne,
• płeć żeńska,
• rasa czarna,
• podatność na alergeny środowiskowe (np. kurz domowy, alergeny zwierząt domowych, karaluchów lub pleśnie, pyłki roślin),
• narażenie na czynniki zawodowe w miejscu pracy,
• dym tytoniowy,
• wirusowe zakażenia układu oddechowego w dzieciństwie,
• niewłaściwa dieta,
• status ekonomiczno-społeczny i środowisko życia.

Istnieją czynniki, które astmę mogą zaostrzać lub wyzwalać jej napady. Astma nasila się podczas zmiany pogody, wysiłku fizycznego, zakażeniach wirusowych układu oddechowego, bardzo silnych emocjach, takich jak: śmiech, płacz lub złość. Astmę nasilają nawet napady paniki czy stresu, palenie czynne i bierne, aerozole chemii gospodarczej, dodatki do żywności (np. siarczyny).

Objawy:

• duszność o charakterze napadowym i zmiennym nasileniu pojawiająca się o każdej porze dnia i nocy, ale najczęściej występuje ona w nocy i nad ranem,
• uczucie ucisku w klatce piersiowej,
• świszczący oddech,
• suchy kaszel.

Badania diagnostyczne:

• spirometria,
• RTG klatki piersiowej,
• badania wykrywające alergię,
• pulsoksymetria krwi tętniczej,
• gazometria krwi tętniczej,
• badanie plwociny,
• badanie stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym.

Leczenie farmakologiczne

Zależnie od typu i nasilenia choroby stosuje się indywidualną terapię farmakologiczną. Lekarz może zalecić następujące preparaty:

• glikokortykosteroidy drogą wziewną, doustną lub pozajelitową,
• β-adrenomimetyki rozkurczające oskrzela – forma wziewna,
• antyleukotrieny w formie tabletek,
• metyloksantyny rozkurczające oskrzela – tabletki,
• cholinolityki rozszerzające oskrzela – forma wziewna.

Nieleczona lub źle leczona astma może prowadzić do stanu zagrażającego życiu.

Leczenie niefarmakologiczne

Zioła lub odpowiednia dieta mają działanie wspomagające leczenie astmy. Poleca się stosować je zarówno do inhalacji, jak i do picia.

Mieszanka ojców bonifratrów do inhalacji

Składniki:

• ziele skrzypu – 1 łyżka,
• kwiat rumianku – 1 łyżka,
• ziele tymianku – 1 łyżka,
• nalewka miętowa – 5 kropli.

Przygotowanie:

Zioła wsypać do miski, zalać litrem wrzącej wody i wkropić nalewkę miętową. Wdychać ciepłe opary przez 15–20 minut. Należy inhalację stosować ostrożnie, aby uniknąć poparzeń.

Mikstura do picia wg ojców bonifratrów

Składniki:

• ziele pięciornika gęsiego – 4 łyżki,
• kwiat malwy – 4 łyżki,
• liść podbiału – 3 łyżki,
• ziele tymianku – 3 łyżki,
• liść babki lancetowatej – 3 łyżki,
• kwiat bzu czarnego – 2 łyżki,
• korzeń arcydzięgła – 2 łyżki,
• liść pokrzywy – 2 łyżki,
• korzeń pokrzywy – 2 łyżki,
• ziele miodunki – 1 łyżka,
• korzeń mydlnicy – 1 łyżka,
• ziele fiołka trójbarwnego – 1 łyżka.

Przygotowanie

Składniki zmieszać. 6 łyżek uzyskanej mieszanki zalać wieczorem połową litra wrzącej wody i odstawić na noc pod przykryciem. Rano płyn przelać do innego naczynia. Zioła ponownie zalać połową litra wrzącej wody, doprowadzić do wrzenia i odstawić pod przykryciem na 20 minut. Otrzymane płyny połączyć, zmieszać i pić pomiędzy posiłkami 3–4 razy dziennie po szklance ciepłego naparu.

Rokowanie

Prawidłowo leczona astma pozwala utrzymać normalną aktywność życiową. Można wykonywać ćwiczenia fizyczne, takie jak np. pływanie, ale trzeba unikać ćwiczeń w warunkach, gdy powietrze jest zimne. Najbardziej rekomenduje się ćwiczenia w pomieszczeniach zamkniętych, gdzie jest możliwość kontrolowania parametrów powietrza. U większości chorych rokowania są dobre. W nielicznych przypadkach, pomimo prawidłowego leczenia, obserwuje się pogorszenie czynności płuc.

Agata Majcher

Źródła:
Choroby układu oddechowego, redaktorzy działu: E. Niżankowska-Mogilnicka i R. Krenke, [w:] „Medycyna Praktyczna”, Kraków 2018.
Kaczmarczyk-Sedlak I., Ciołkowski A., Zioła w medycynie, choroby układu oddechowego, Warszawa 2017.