Witaminy i ciekawostki na ich temat

Witaminy to związki organiczne niezbędne dla wzrostu i rozwoju organizmu oraz prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych, dlatego ich niedobór skutkuje poważnymi chorobami. Jako koenzymy lub hormony usprawniają wiele procesów metabolicznych zachodzących w organizmie. Witaminy nie mają wartości energetycznej, więc nie stanowią źródła energii, nie mają też właściwości budulcowych.

W odróżnieniu od zwierząt ludzki organizm nie wytwarza witamin samodzielnie. Owszem, istnieją pewne odstępstwa od tej reguły – jest kilka witamin endogennych, które organizm ludzki jest w stanie sam zsyntetyzować. Są to witaminy: K2 wytwarzana przez mikroflorę w jelitach oraz D3 produkowana przez skórę pod wpływem promieniowania UV. Witaminy z grupy B są w niewielkim stopniu syntetyzowane przez bakterie jelitowe w przewodzie pokarmowym, ale ich rezerwy się wyczerpują, dlatego muszą być przyjmowane wraz z pokarmami lub suplementami. Witaminy pozostałe, egzogenne, czyli: A, C, E, K1 oraz te z grupy B muszą być stale dostarczane wraz z pożywieniem.

Większość witamin jest pochodzenia roślinnego – w jadalnych częściach roślin znajduje się ich najwięcej. Ponieważ zwierzęta mają zdolność do wytwarzania niektórych witamin ze związków zsyntetyzowanych uprzednio przez organizmy roślinne, to w mięsie zwierzęcym czy innych produktach pochodzenia zwierzęcego także występują witaminy.

Czy zwierzęta zapadają na zawał serca?

Dlaczego zwierzęta ssaki (w większości gatunków oczywiście) nie dostają zawałów serca, udarów, ani nie chorują na miażdżycę? Odpowiedź jest bardzo prosta: większość z nich produkuje w swoich wątrobach optymalną ilość endogennej witaminy C. My, ludzie – nie.

Uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych są głównymi przyczynami powstawania złogów miażdżycowych prowadzących do chorób sercowo-naczyniowych. Naturalnym „cementem” stabilizującym ściany naczyń krwionośnych jest witamina C.

Dlatego musimy ją codziennie dostarczać z pożywieniem lub suplementować. Tym bardziej, że witamina C jest rozpuszczalna w wodzie. Co to oznacza?

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Do witamin rozpuszczalnych w wodzie należą witaminy grupy B (tiamina, ryboflawina, niacyna, witamina B6, foliany, witamina B12, kwas pantotenowy, biotyna) oraz witamina C. Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie są magazynowane w organizmie człowieka, a ich nadmiar wydalany jest wraz z moczem. Dlatego też koniecznie muszą być na bieżąco uzupełniane.

Zapamiętaj: tADEK, czyli witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach to tADEK bez literki t – tak najłatwiej je zapamiętać. Są zaledwie cztery witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E, K. Mogą one magazynować się w organizmie – najczęściej w tkance tłuszczowej i wątrobie. Ich przyswajalność jest uzależniona od obecności tłuszczów w pożywieniu, dlatego spożywając witaminy z tej grupy, musimy dodatkowo jeść też tłuszcz.

Podpatrując przyrodę, możemy zauważyć, że składniki mineralne czy witaminy działają synergicznie. Na przykład witamina A stanowi dla witaminy D kompana nie mniej istotnego niż witamina K2. Wątróbka, masło, jajka czy tłuste ryby są bogatym źródłem zarówno witaminy A, jak i D. Nie jest dziełem przypadku, że witaminy w przyrodzie występują razem. Tak więc do witamin K2 i D3 nie zapominajmy dodać jeszcze witamin A i E. I nieco tłuszczyku pochodzenia roślinnego obfitującego w tokoferole (wit. E).

Witaminy syntetyczne czy naturalne?

Które witaminy są lepsze – naturalne czy syntetyczne? Na to pytanie nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Witaminy z owoców, warzyw mogą być niewystarczające, ponieważ wyjałowiona gleba nie jest w stanie dostatecznie wzbogacić swych płodów w cenne składniki odżywcze. I właśnie dlatego wspomaganie się suplementami diety wydaje się zasadne.

Oczywiście witaminy najlepiej przyjmować w postaci naturalnej, czyli w formie pokarmu, jednak nie zawsze jest to możliwe i w pewnych przypadkach lepiej sięgnąć po witaminy w postaci suplementów, niż nie zażywać ich wcale. Klasycznym przykładem sytuacji wymagającej wspomagania się syntetycznymi witaminami jest suplementacja witaminy B12 przez wegan. Również przyjmowanie witaminy D jest zalecane – szczególnie w miesiącach uniemożliwiających ekspozycję na słońce.

Z drugiej strony zaleca się unikania syntetycznej witaminy E, która w wyższych dawkach i przyjmowana przez dłuższy czas wykazuje działanie toksyczne. Decydując się więc na suplementację witaminy E, warto się upewnić, że jest to całkowicie naturalny suplement witaminy E.